GELİBOLU’YU ANLAMAK

Ra­por, Har­bi­ye Ne­za­re­ti’nin 31 Tem­muz 1914 gün ve 11445 sa­yı­lı, 3. Ko­lor­du­ya gön­der­di­ği özel se­fer­ber­lik em­ri ile il­gi­li -31 Tem­muz 1914 ta­rih­li- Ge­li­bo­lu fe­ne­ri­nin bu­lun­du­ğu ma­hal­den ya­zı­lan “vu­ku­at” ra­po­ruy­la baş­la­mak­ta­dır. Ya­zış­ma­lar ge­nel­de 9. Tü­me­ne bağ­lı, 27. Pi­ya­de ala­yı, 2. Ta­bur ko­mu­tan­lı­ğı­na ge­len, Tü­men­den, Alay­dan ve May­dos Mın­tı­ka Ko­mu­tan­lı­ğı ku­rul­duk­tan son­ra, bu­na bağ­lı sağ yan müf­re­ze ko­mu­tan­lı­ğın­dan ge­len emir­ler, ta­li­mat­lar ile ay­rı­ca Müs­tah­kem mev­kii ko­mu­tan­lı­ğı­nın bir­lik­le­re ula­şıl­mak üze­re 9. Tü­men ko­mu­tan­lı­ğı­na gön­der­di­ği ge­nel­ge­ler yer al­mak­ta­dır. Ba­zı 27. Alay ko­mu­tan­lı­ğı emir­le­ri hem 2. Ta­bur ko­mu­tan­lı­ğı­na, hem de di­ğer 1 ve 3. Ta­bur ko­mu­tan­lık­la­rı­na ya­zıl­mış olup, ayn­ca 2. Ta­bu­ra ve 27. Ala­ya Yar­bay Mus­ta­fa Ke­mal’in May­dos Mın­tı­ka ko­mu­ta­nı ol­duk­tan son­ra bir em­ri ile çı­kart­ma­lar baş­la­dık­tan son­ra, 27. Pi­ya­de ala­yı, 19. Tü­men ko­mu­tan­lı­ğı em­ri­ne gir­di­ği için, 19. Tü­men ko­mu­ta­nı ola­rak, 27. Pi­ya­de ala­yı­na, do­la­yı­sıy­la 2. Ta­bura ve­ri­len emir­ler de bu­lun­mak­ta­dır.

Biz­ler yu­ka­rı­da bah­si ge­çen emir­ler, ra­por­lar, ge­nel­ge­ler oku­nur­ken, çok önem­li ko­nu­lar­da ay­dın­la­tı­cı bil­gi­ler bul­mak­ta­yız. Bu bil­gi­ler Ça­nak­ka­le Sa­vaş­la­rı ön­ce­si, kı­yı sa­vun­ma­sı­nın Müs­tah­kem Mev­ki Ko­mu­tan­lı­ğı ve 3. Ko­lor­du Ko­mu­tan­lı­ğı so­rum­lu­lu­ğun­da ol­du­ğu dö­nem­de alı­nan kı­yı sa­vun­ma­sı ter­tip­le­ri ile 5. Or­du Ko­mu­tan­lı­ğı ku­rul­duk­tan son­ra, Ni­san 1915’in ilk haf­ta­sı alı­nan kı­yı sa­vun­ma ter­tip­le­ri ara­sın­da­ki te­mel fark­lı­lık­la­rı göz­ler önü­ne ser­mek­te­dir. Bun­la­rı aşa­ğı­da ana hat­la­rı ile aça­cak olur­sak, tes­pit­le­ri­mi­zi şöy­le sı­ra­la­ya­bi­li­riz:

Tes­pit 1: Ra­por­da kı­yı sa­vun­ma­sıy­la il­gi­li alay­dan ve­ya Müf­re­ze ko­mu­tan­lı­ğın­dan ge­len emir­ler­de, kı­yı­la­rın “Am­fi­bi” çı­kar­ma­ya ola­nak ve­ren önem­li ke­sim­le­rin­de, hem kı­yı­da bir­lik­ler ye­ter­li olup, alay ih­ti­yat­la­rı da sa­vu­nu­lan kı­yı böl­ge­si­ne çok ya­kın ko­nuş­lan­mış­lar, ma­ki­na­lı­tü­fek bö­lük­le­ri­nin ta­kım­la­rı da ya kı­yı­da mev­zi­de ya da he­men ar­ka­da bu­lun­mak­ta­dır­lar.

Ör­nek 1: 23 Şu­bat 1915 ta­rih­li, Bü­yü­ka­na­far­ta­lar kö­yün­den ya­zı­lan, Yar­bay Şe­fik Bey im­za­lı (12) no’lu müf­re­ze em­rin­de 3 no’lu mad­de­de …… Ağıl­de­re (ha­riç) Çam­te­pe’nin beş yüz met­re ku­ze­yi­ne ka­dar olan böl­ge­nin ko­ru­ma ve gö­ze­tim­le­ri 27. Alayın 2. Ta­bur ko­mu­tan­lı­ğı­na ve­ril­miş­tir. 27. Ala­yın 1. Ta­bur ve 3. Ta­bur Müf­re­ze böl­ge­si­nin sağ ve sol ka­nat ge­ri­le­rin­de bi­rer ih­ti­yat kuv­vet du­ru­mun­da bu­lu­na­cak­tır. Yal­nız, 1. Ta­bur bir bö­lü­ğü­nü önem­li yer ol­ma­sın­dan ötü­rü, Ağıl­de­re ve Arı­bur­nu nok­ta­la­rı ge­ri­sin­de­ki Ko­ca­çi­men sırt­la­rı­na sü­re­cek­tir.

Yu­ka­rı­da­ki sa­vun­ma ter­ti­bin­de sa­hil­de 2. Ta­bur bö­lük­le­ri kı­yı­la­rı sa­vun­mak­ta­dır. 2. Ta­bu­run 4. Bö­lü­ğü Arı­bur­nu kı­yı sa­vun­ma­sı ya­par­ken, di­ğer bir ih­ti­yat ta­bu­ru­nun bir pi­ya­de bö­lü­ğü de o za­man­ki de­yi­miy­le Ko­ca­çi­men Da­ğı sırt­la­rı­nı (Kı­lıç­ba­yı­rı-Düz­te­pe-Conk­ba­yı­rı hat­tı­nı) tut­mak­ta­dır.

Yi­ne ay­nı müf­re­ze em­ri­nin 4. mad­de­sin­de “27. Ala­yın 3. Ta­bu­ru Ka­ba­te­pe-May­dos hat­tı üze­rin­de­ki, bo­yun nok­ta­sı­nın ba­tı­sın­da­ki dam­lar ya­kı­nın­da ça­dır­lı or­du­gâh ku­ra­cak …… Kir­te’den ge­le­cek 8. Dağ top­çu bö­lü­ğü (ba­tar­ya­sı) Ana­far­ta’da ko­nak­la­ya­cak­tır. Dağ top­çu ta­bur ko­mu­ta­nı ve er­kâ­nı Ko­ca­de­re’de bu­lu­na­cak­tır.” Yi­ne ay­nı müf­re­ze em­ri­nin 5. mad­de­sin­de de: “27. Ala­yın ma­ki­na­lı­tü­fek bö­lü­ğü Ko­ca­de­re’de (köy­de) ko­nak­la­ya­cak­tır.”

25 Ni­san 1915 sa­ba­hı Arı­bur­nu’na çı­kart­ma baş­la­dı­ğın­da bu ma­ki­na­lı­tü­fek bö­lü­ğü Ecea­bat ba­tı­sın­da top zey­tin­lik­te bu­lun­du­ğu­nu dü­şü­nür­sek, Arı­bur­nu’nda kı­yı sa­vun­ma­sı ya­pan, bö­lü­ğü­mü­zün ma­ki­na­lı­tü­fek des­te­ğin­den yok­sun ne güç şart­lar­da ken­di­ni fe­da ede­rek çar­pış­tı­ğı­nı da­ha iyi an­la­rız.

Yi­ne bu müf­re­ze em­rin­de 9. mad­de­de “Müf­re­ze ka­rar­gâ­hı, Ko­ca­de­re’ye ta­şı­na­cak­tır. Şim­di­lik Bü­yü­ka­na­far­ta­da’dır.” Bu­ra­da müf­re­ze ka­rar­gâ­hın­dan mak­sat 27. Pi­ya­de Alay ka­rar­gâ­hı olup, 25 Ni­san 1915’te çı­kar­ma sa­ba­hı bu ka­rar­gâh Ecea­bat ba­tı­sın­da top zey­tin­lik böl­ge­sin­de. (Kak­ma Da­ğı’nın bo­ğa­za, Ecea­bat’a ba­kan ya­maç­la­rı ete­ğin­de.) Hâl­bu­ki bu ka­rar­gâh çı­kart­ma gü­nü sa­ba­hı Ke­mal­ye­ri’nin tak­ri­ben 1 km do­ğu­sun­da Ko­ca­de­re kö­yün­de, ma­ki­na­lı­tü­fek bö­lü­ğü, 8. Dağ ba­tar­ya­sı ve top­çu ta­bur ko­mu­ta­nı ol­du­ğu hal­de ha­zır ol­duk­la­rı­nı var­sa­yın­ca, ka­çı­rı­lan avan­taj­lı du­rum­dan do­la­yı in­sa­nın yü­re­ği sız­la­mak­ta­dır.

Ör­nek 2: 19 Mart 1915 ta­rih­li, Ko­ca­de­re’den müf­re­ze ka­rar­gâ­hın­dan ya­zı­lan Yb. Şe­fik Bey im­za­lı 16 no’lu müf­re­ze em­rin­de, 2 mad­de­sin­de, “1. Ta­bur Arı­bur­nu mın­tı­ka­sı­nı iş­gal ede­cek­tir. Arı­bur­nu mın­tı­ka­sı (Ka­ba­te­pe ile Arı­bur­nu ara­sın­da­ki ma­ki­na­lı­tü­fek mev­zii de için­de­dir) Ağıl­de­re ar­ka­sı­na ka­dar olan mın­tı­ka­dır.”

3. mad­de­de: “Arı­bur­nu’nda­ki 2. Ta­bur bö­lü­ğü, Ka­ba­te­pe’de ih­ti­yat­ta bu­lu­na­cak­tır.” Bu­ra­da gö­rül­dü­ğü üze­re, ih­ti­yat ta­bu­ru­nun bir bö­lü­ğü yi­ne Ka­ba­te­pe’de ih­ti­yat­ta bu­lu­na­rak, sa­vun­ma hat­tı­na çok ya­kın bu­lun­du­rul­mak­ta­dır. Mad­de 7’de “Ma­ki­na­lı­tü­fek bö­lü­ğü Ka­ba­te­pe’nin ku­ze­yin­de­ki sırt­lar­da ye­ni yap­tı­ğı mev­zi­i, ge­re­ğin­de tut­mak üze­re, ge­ri­de sırt­lar ar­ka­sın­da bu­lu­na­cak­tır.”

Ör­nek 3: 25 Mart 1915 ta­rih­li sağ ce­nah Müf­re­ze ko­mu­tan­lı­ğı em­rin­de (27. Alay ko­mu­ta­nı Yar­bay (Şe­fik im­za­lı) Mad­de 2’de …….3 ta­bur Ko­ca­de­re’ye ge­le­cek­tir.”

Tüm yu­ka­rı­da­ki ör­nek­ler­de gö­rül­dü­ğü üze­re, ala­yın her­han­gi bir ta­bu­ru Arı­bur­nu mın­tı­ka kı­yı sa­vun­ma­sın­dan so­rum­luy­ken, di­ğer ta­bur­lar Ko­ca­de­re Ana­far­ta­lar böl­ge­sin­de ih­ti­yat­ta bu­lun­mak­ta, 3. Dağ top­çu­su Ta­bur 7 ba­tar­ya­sı da Arı­bur­nu Kan­lı­sırt böl­ge­sin­de mev­zi­dey­ken, 8. ba­tar­ya Ko­ca­de­re böl­ge­sin­de­dir. Ağır ma­ki­na­lı­tü­fek bö­lü­ğü de ya kı­yı mev­zi­in­de ve­ya he­men ken­di mev­zii­nin ge­ri­sin­de­dir. Tüm bu ter­tip­ler ne ya­zık ki 5. Or­du Ko­mu­tan­lı­ğı­nın Ni­san 1915’in ilk haf­ta­sın­da al­dır­dı­ğı ye­ni kı­yı sa­vun­ma ter­ti­ba­tın­da, ih­ti­yat bir­lik­le­ri ve ağır pi­ya­de si­lah­la­rıy­la bir dağ ba­tar­ya­sı 7-8 km ge­ri­le­re Ecea­bat ka­sa­ba­sı­na alın­mak­ta­dır­lar… Bu­nu te­yid eden emir­de şöy­le de­nil­mek­te­dir: Mal­te­pe’den 8-9 Ni­san 1915’te ya­zı­lan (Yar­bay Şe­fik Bey im­za­lı) 24 no’lu Alay em­ri: “Baş­ta 5. Or­du­nun ku­ru­lu­şun­dan ve bağ­lı bir­lik­le­rin­den” bah­se­dil­mek­te ve 8. Mad­de’de: “27. Alay (bir ta­bu­ru müs­tes­na) ma­ki­na­lı­tü­fek bö­lü­ğü ve dağ ba­tar­ya­sı (8. Ba­tar­ya ola­cak) doğ­ru­dan doğ­ru­ya fır­ka ku­man­dan­lı­ğı­nın ku­man­da­sı al­tın­da ih­ti­yat ola­rak May­dos’un ba­tı­sın­da Zey­tin­lik’te ya­rın sa­bah ça­dır­lı Or­du­gâh’ta bu­lu­na­cak­lar­dır.”

Tes­pit 2: Do­nan­ma top­la­rı­nın kı­yı bom­bar­dı­ma­nın­da kı­yı­da de­rin ve göm­me si­per­ler­de mev­zi­len­miş pi­ya­de­ye et­ki­li ola­ma­ya­ca­ğı de­fa­lar­ca ta­bur­la­ra gön­de­ri­len, Alay ve Müf­re­ze emir­le­rin­de be­lir­til­miş­tir. Şim­di bu­nun ör­nek­le­ri­ne ba­ka­lım:

Ör­nek 1: 19-20 Ka­sım 1914 ta­rih­li Bü­yü­ka­na­far­ta­lar kö­yün­den Bnb. Şe­fik Bey im­za­lı (sağ ka­nat müf­re­ze ko­mu­tan­lı­ğı­na) 3 no’lu müf­re­ze em­ri­nin 7. mad­de­sin­de: ……. “Do­nan­ma top­la­rı hak­kın­da tec­rü­be­ye da­ya­nan aşa­ğı­da­ki bil­gi­yi ver­mek fay­da­lı­dır. Bu top­la­rın mer­mi yol­la­rı ba­sık­tır. Bu tip ba­sık mer­mi yol­lu top­lar, ne ka­dar bü­yük ve gü­rül­tü­lü olur­sa ol­sun, göm­me si­per­le­ri tut­muş pi­ya­de­ye kar­şı en kü­çük et­ki­si yok­tur. Bu bir­çok tec­rü­be­ler­le is­pat­lan­mış bir ger­çek­tir. Bu­na da­ya­na­rak do­nan­ma bom­bar­dı­ma­nı­nın ku­ru gü­rül­tü­sü kor­ku ve ür­kün­tü ver­me­me­li­dir.”

Ör­nek 2: 28 Şu­bat 1915 ta­rih­li Ko­ca­de­re’den ya­zıl­mış Yar­bay Şe­fik Bey im­za­lı müf­re­ze em­ri­nin 5. mad­de­sin­de “Ne ka­dar şid­det­li olur­sa ol­sun pi­ya­de si­per­le­ri­ne kar­şı düş­man ate­şi­nin hiç­bir et­ki­si ol­ma­ya­ca­ğı dün­kü düş­ma­nın as­ker­le­ri­miz üze­ri­ne yap­tı­ğı bom­bar­dı­man so­nu­cun­da an­la­şıl­mış­tır.”

Bu­ra­da 1915 yı­lı­nın 25-26-27 Şu­bat gün­le­rin­de müt­te­fik bir­le­şik fi­lo­nun kı­yı­lar­da mev­zi­len­miş kı­yı sa­vun­ma bir­lik­le­ri­ne aç­tı­ğı ateş kas­te­di­li­yor.

Yu­ka­rı­da­ki ör­nek­ler; çı­kar­ma bek­le­nen kı­yı­lar­da za­yıf gö­zet­le­me, em­ni­yet pos­ta­la­rı bı­rak­ma­nın do­nan­ma­nın kı­yı bom­bar­dı­man­la­rın­da, kı­yı bir­lik­le­ri­nin aşı­rı za­yi­at ver­me­si­ni ön­le­ye­ce­ği sav­la­rı­nı ile­ri sü­ren­ler için iyi bir ce­vap ola­cak­tır.

Tes­pit 3: Ka­ba­te­pe’nin ku­ze­yin­de­ki Arı­bur­nu böl­ge­si­nin öne­mi, 27. Pi­ya­de alay ko­mu­ta­nı Şe­fik Bey ta­ra­fın­dan iyi­ce kav­ran­mış­tır ve ta­bur­la­ra gön­der­di­ği alay emir­le­rin­de bu ko­nu­ya çok açık bir şe­kil­de yer ve­rir ve dik­kat çe­ker. Bun­la­ra ait bir­kaç çar­pı­cı ör­ne­ğe yer ve­re­lim:

Ör­nek 1: 2 Mart 1915 ta­ri­hin­de Ko­ca­de­re kö­yün­den, sağ ce­nah Müf­re­ze ko­mu­ta­nı ola­rak, Ka­ba­te­pe’de­ki 2. Ta­bur Ko­mu­tan­lı­ğı­na yaz­dı­ğı emir­de, 3. mad­de­sin­de: …….. “Sağ ce­nah Müf­re­ze­si mın­tı­ka­sın­da­ki en önem­li ve ha­kim bir mev­ki olan, Ko­ca­çi­men Da­ğı’nın de­ni­ze çık­mış olan bu nok­ta­sı­nı (Bu­ra­da şim­di­ki ad­la­rıy­la Yük­sek­sırt, Ha­in­te­pe, Ce­sa­ret­te­pe çı­kın­tı­sı kas­de­di­li­yor) ko­ru­ma ve sa­vun­ma­sın­da­ki mec­bu­ri­ye­ti ve öne­mi­ni; Ana­far­ta­lar, Ka­ba­te­pe kı­yı­la­rı­na çı­ka­rak, düş­ma­na ya­pa­ca­ğı te­si­ri, sö­zü edi­len kuv­ve­ti oluş­tu­ran ar­ka­daş­la­rın an­la­yış ve ça­lış­ma­sı­na inan­dı­ğım ku­man­dan­la­rı­mın göz­le­ri önü­ne ko­yar ve…….” di­ye de­vam eder. Sa­vaş­tan son­ra ya­zıl­mış, ya­ban­cı ba­zı ya­zar­la­rın ki­tap­la­rın­da Arı­bur­nu’nda­ki çı­kar­ma­nın tam bir bas­kın ve sür­priz ol­du­ğu­nu yaz­mış­lar­dır. Arı­bur­nu mın­tı­ka­sı­nı sa­vu­na­cak olan 27. Pi­ya­de ala­yı, baş­ta ko­mu­ta­nı ol­mak üze­re çı­kar­ma­yı bek­le­mek­te­dir. An­cak, ye­ni sa­vun­ma ter­tip­le­ri yü­zün­den, baş­lan­gıç­ta en az et­ki­li ola­cak bir ko­num­da ola­rak.

Tes­pit 4: Kı­yı sa­vun­ma­sı ko­nu­sun­da 5. Or­du Ko­mu­tan­lı­ğı ku­rul­ma­dan ön­ce, Türk ko­mu­tan­la­rın te­mel dü­şün­ce­si, düş­ma­nın kı­yı­ya çık­ma­sı­na en­gel ola­cak şe­kil­de sa­vun­ma­nın kı­yı­da ya­pıl­ma­sı idi. 5. Or­du Ko­mu­tan­lı­ğı ise, kı­yı­la­rın za­yıf kuv­vet­ler­le gö­zet­len­me­si­ni, düş­man çı­kar­ma­la­ra baş­la­dık­tan son­ra esas çı­kar­ma böl­ge­si ola­rak sap­ta­nan böl­ge­ler­de ge­ri­de ih­ti­yat­ta bek­le­ti­len esas kuv­vet­ler­le düş­ma­na sal­dı­rıp, de­ni­ze sü­rüp, dök­mek dü­şü­nül­müş­tür. Ra­por­da Türk ko­mu­tan­lar­ca (müs­tah­kem mev­kii ko­mu­tan­lı­ğı ve 9. Tü­men Ko­mu­tan­lı­ğı­nın öne­ri­le­ri) uy­gu­la­nan te­mel dü­şün­ce­nin (kı­yı sa­vun­ma ter­tip­le­ri­ne ait) ör­nek­le­ri­ne bol­ca rast­la­mak­ta­yız. Bu ör­nek­ler:

Ör­nek 1: 19-20 Ka­sım 1914’te ya­zıl­mış Bin­ba­şı Şe­fik Bey im­za­lı 3 no’lu müf­re­ze em­rin­de 6. mad­de­sin­de “Be­lir­ti­len izah­tan amaç, sağ yan müf­re­ze­si için, düş­ma­nın ka­ra­ya bas­mak is­te­ye­cek aya­ğı­nı Al­lah’ın yar­dı­mı ile kır­mak hiç de iş­ten ol­ma­dı­ğı­nı bil­dir­mek­ten iba­ret­tir. Yal­nız bu ba­şa­rı­nın el­de edil­me­si için bü­tün ar­ka­daş­la­rım­ca ya­pı­la­cak iki iş kal­mış­tır. Bi­rin­ci­si Al­lah’ın yar­dı­mı­na da­ya­na­rak düş­ma­na kar­şı ça­lı­şa­ca­ğı­na kal­bim­le ke­sin ola­rak inan­dı­ğı­mı, ikin­ci­si düş­man aya­ğı­nı ka­ra­ya bas­tır­ma­mak için da­yan­mak, ça­ba har­ca­mak. Bun­lar her ar­ka­da­şı­mın ka­fa­sı­na yer­leş­me­li ve bun­dan baş­ka fi­kir­le­re ka­fa­lar­da yer ve­ril­me­me­li­dir!”

Ör­nek 2: 27 Şu­bat 1915 ta­rih­li Yar­bay Şe­fik Bey im­za­lı müf­re­ze em­rin­de, 3. mad­de­sin­de: ……..   “Düş­ma­nın ilk çı­kart­ma ha­re­ke­ti­ne kar­şı müf­re­ze­le­ri­miz, ağız­da­ki ar­ka­daş­la­rın­dan zi­ya­de (Kum­ka­le ve Sed­dül­ba­hir’de­ki kı­yı sa­vun­ma­sıy­la gö­rev­li bir­lik­le­ri­miz) kah­ra­man­lık­lar gös­te­re­ce­ği­ni ve ka­ra­ya ayak bas­mak is­te­ye­cek düş­ma­nın ayak­la­rı­nı kı­ra­ca­ğı­nı, Ak­de­niz Sa­vaş­la­rı­na gö­zü­nü ku­la­ğı­nı çe­vi­ren bü­tün dün­ya­ya kar­şı is­pat ede­cek­tir.”

Ör­nek 3: 25 Mart 1915 ta­rih­li, 27. Alay ko­mu­ta­nı Yar­bay Şe­fik Bey im­za­lı (17) no’lu alay em­ri­nin en so­nun­da­ki la­hi­ka’da: “Düş­ma­nın şim­di­ye ka­dar bo­ğa­za yap­tı­ğı do­nan­ma sal­dı­rı­sın­da uğ­ra­dı­ğı boz­gu­nun bir ben­ze­ri­ne de yar­ma te­şeb­bü­sün­de uğ­ra­ya­ca­ğı­na ve bü­yük kü­çük bü­tün ar­ka­daş­la­rı­mın mü­ba­rek top­ra­ğı­mı­za ayak bas­tır­ma­mak için düş­ma­na as­lan­lar gi­bi sal­dı­ra­ca­ğı­na yü­ce Al­lah’ın yar­dım ve ina­ye­ti­ne da­ya­na­rak, bü­yük İs­lam mil­le­ti inan­mak­ta­dır……..”

Çı­kar­ma­lar baş­la­dık­tan son­ra gö­rü­yo­ruz ki, sa­hi­le bir ke­re yer­le­şen düş­ma­nın ar­ka­sın­da­ki en bü­yük des­tek­çi­si, düş­man bir­le­şik fi­lo­su­nun ağır ve or­ta çap top­la­rı ol­muş­tur. Ge­ri­den çok geç sev­ke­di­len, her iki cep­he­ye bö­lü­ne­rek sevk edi­len ade­ta par­ça par­ça ge­len ih­ti­yat­la­rı­mı­zı, düş­man ağır bom­bar­dı­man­lar­la hır­pa­la­yıp, ağır za­yia­ta uğ­rat­mış, sa­hi­le yer­le­şip, tah­ki­ma­tı­nı ya­pan düş­man ar­ka­sın­da­ki do­nan­ma des­te­ği­ni de alın­ca, onu sö­küp at­mak im­kâ­nı kal­ma­mış­tır.

Tes­pit 5: Arı­bur­nu’nda çı­kar­ma sa­hil­le­rin­de düş­ma­nın çı­kar­ma ön­ce­si bir ta­kım işa­ret şa­man­dı­ra­la­rı bı­rak­tı­ğı an­la­tı­lır. Res­mi kay­nak­lar­da bir da­ya­nak yok­sa da, yer­le­şik ve yay­gın bir an­la­tım sü­rer gi­der. Hal­bu­ki “Ça­nak­ka­le Ra­po­ru”nda bu ola­yın iç yü­zü­nü an­la­ta­cak emir­ler var­dır. Bu emir­le­re geç­me­den ön­ce Harp Ta­ri­hi kay­nak­la­rı­na gö­re, Ate­se Ya­yın­la­rı, l. Dün­ya Har­bi’nde Türk Har­bi, 5. cilt 1. ki­tap say­fa 117’de an­la­tı­lan­la­ra gö­re: 19 Şu­bat 1915 sa­ba­hı Al­bi­on mu­ha­re­be ge­mi­si Amet­hi­us ha­fif kru­va­zö­rü eş­li­ğin­de ye­di ma­yın ara­ma ta­ra­ma ge­mi­sin­den olu­şan fi­lo, Ka­ba­te­pe açı­ğı­na gel­miş­tir. Ka­ba­te­pe’nin 1000 met­re açı­ğı­na, Ka­ba­te­pe gü­ne­yi­ne, Kum­te­pe açık­la­rı­na, şa­man­dı­ra­lar bı­rak­mış­lar­dır.

Uz­man­la­rı bi­lir. Ma­yın ara­ma ta­ra­ma sı­ra­sın­da böl­ge­yi şa­man­dı­ra­la­mak zo­run­lu bir iş­lem olup, (ara­ma leb­le­ri­ni be­lir­le­mek için) bu ope­ras­yon sa­hil gö­zet­le­me bir­lik­le­rin­ce de gö­rül­müş olup; ra­por­da şöy­le bah­se­dil­mek­te­dir:

19 Şu­bat 1915 ta­rih­li Ka­ba­te­pe’den 2. Ta­bur ko­mu­tan­lı­ğın­ca, sağ yan müf­re­ze ko­mu­tan­lı­ğı­na ya­zıl­mış (1) no’lu vu­ku­at ra­po­run­da:

Mad­de 1’de: “Düş­ma­nın 1 dret­no­tu ile bir kru­va­zö­rü­nün ko­ru­ma­sın­da ye­di ka­dar nak­li­ye ge­mi­si Ka­ba­te­pe kar­şı­sı­na ve 3000 met­re ya­kı­nı­na so­kul­muş dur­muş­tur…” di­ye ra­por edil­mek­te yi­ne, 20 Şu­bat 1915 ta­rih­li Yar­bay Şe­fik Bey im­za­lı müf­re­ze em­rin­de 4. mad­de­de “Ka­ba­te­pe yö­re­sin­de düş­man ta­ra­fın­dan de­ni­ze atı­lan işa­ret­ler (şa­man­dı­ra­lar kas­te­di­li­yor) ha­va­nın dur­gun ol­du­ğu bir za­man­da ve­ri­le­cek emir üze­ri­ne gö­ze­tim al­tın­da top­la­na­cak­tır. Şim­di­lik ge­len san­da­lın düş­man ge­mi­le­rin­den gö­rül­me­ye­cek bir yer­de mu­ha­fa­za edil­me­si.”

Yu­ka­rı­da­ki alın­tı­lar­dan an­la­şı­la­ca­ğı üze­re, Ka­ba­te­pe Gü­ney ve Ku­zey açık­la­rın­da, 27. Pi­ya­de ala­yı­nın sa­hi­li ko­ru­ma ve gö­zet­le­mek­le so­rum­lu bir­lik­le­ri 20 Şu­bat 1915’ten son­ra şa­man­dı­ra tes­pit ve top­la­ma iş­lem­le­ri yap­mış­lar­dır. Bu iş­lem­le­ri ya­pan ge­rek so­rum­lu su­bay, er­baş ve er­le­rin da­ha son­ra­ki ta­rih­ler­de bu iş­lem­le­re da­ir an­la­tım­la­rı ol­muş­tur. Bu an­la­tım­lar, za­man­la abar­tı­la­rak, ka­sıt­lı, ka­sıt­sız gü­nü­mü­ze ka­dar bam­baş­ka bir olay ola­rak an­la­tı­la gel­miş­tir. Ola­yın iç yü­zü yu­ka­rı­da­ki emir­ler­de ve vu­ku­at ra­por­la­rın­da açık­ça be­lir­til­miş­tir.

Rah­met­li Bin­ba­şı Ha­lis Bey, si­lah ar­ka­da­şı 2. Ta­bur ku­man­da­nı Bin­ba­şı İs­met Bey’in al­dı­ğı alay ve müf­re­ze emir­le­riy­le 2. Ta­bu­run yaz­dı­ğı vu­ku­at ra­por­la­rı­nı der­le­ye­rek, o gü­nün ge­nel ko­şul­la­rı­nı, bir­lik­ler­den so­rum­lu 27. Alay ve 19. Tü­men ko­mu­tan­la­rı­nın ile­ri gö­rüş­lü­lük­le­ri­ni, biz­le­re olan­ca açık­lı­ğı ile yan­sıt­mış­tır. 19. Tü­men ko­mu­ta­nı Yar­bay Mus­ta­fa Ke­mal Bey ile 27. Alay ko­mu­ta­nı Yar­bay Şe­fik Bey’in çı­kar­ma ön­ce­si ve son­ra­sı ile­ri gö­rüş­lü­lük­le­ri, tes­pit­le­ri, kri­tik ka­rar­la­rı Arı­bu­rnu cep­he­sin­de çı­kar­ma­nın ilk gü­nün­den iti­ba­ren sa­va­şın sey­ri­ni et­ki­le­miş­tir. On­lar­la be­ra­ber, ilk gün ola­ğa­nüs­tü fe­da­kâr­lık­la ve ce­sa­ret­le çar­pı­şan di­ğer alay ko­mu­ta­nı (57. Alay ko­mu­ta­nı Bnb. Hü­se­yin Av­ni) ta­bur ko­mu­tan­la­rı Bnb. İs­met, Bnb. İb­ra­him ve Bnb. Ha­lis Bey­le­ri ve di­ğer 27. Alay ve 57. Ala­yın su­bay, ast­su­bay, er­baş ve er­le­ri­nin ruh­la­rı şad ol­sun.

Aziz ha­tı­ra­la­rı önün­de say­gıy­la eği­li­yo­rum.

Emek­li De­niz Teğ­men

Meh­met Şa­hin Al­do­ğan

Ça­nak­ka­le Sa­vaş­la­rı Ta­ri­hi Araş­tır­ma­cı­sı