Çanakkale Muharebelerinin 100. yılı yaklaşırken Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nde “Çanakkale Muharebelerinin Komuta Kademesi ve İdaresi Çalıştayı” 5-6 Mayıs 2014 tarihlerinde gerçekleştirildi. Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi, Tarih Topluluğu, Çanakkale Valiliği ve Türk Tarih Kurumu işbirliğiyle gerçekleşen etkinliğe geniş izleyici kitlesi katıldı.
Programın ilk gününde katılımcılar Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Park’ı gezdiler. Savaş arazisinde bilgi paylaşımlarında bulundular.
Programın ikinci gününde “Çanakkale’nin Komutanları Fotoğraf Sergisi” açıldı. Sergide 50 komutanın fotoğrafları yer aldı. Çanakkale Muharebelerinde görev yapan tabur alay, tümen ve kolordu komutan fotoğraflarının bulunduğu sergi ilgiyle izlendi. İsmini duyduğumuz birçok komutanın sonraki resimleri ve isimleri ziyaretçiler tarafından ilgiyle gezildi. Birçok ziyaretçinin sergiyi not aldığı ve fotoğraf çektiği görüldü.
Çalıstayın açılış konuşmasını yapan Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kürşat Solak Çanakkale Savaşlarının 100. Yıl Etkinlikleri kapsamında gerçekleşen etkinliğe katkı sunan herkese teşekkür etti.
I. Oturum:
Prof. Dr. Tuncer Baykara, 5. Ordu Kurmay Başkanı Yarbay Kâzım’ı (İnanç) anlattı. Kazım İnanç’ın Çanakkale Muharebelerinde ve Kurtuluş savaşında Atatürk’e birçok destekleri olduğunu belirtti. Ayrıca Kazım İnanç’ın askeri yaşamında hep karargah subayı olarak görev yaptığını söyledi.
Yrd. Doç. Dr. Yüksel Nizamoğlu, Çanakkale Savaşlarında 2. Ordu’nun ve Vehip Paşa’nın rolünü anlattı. Vehip Paşa’nın Temmuz-Eylül aylarında görev yaptığını ve askerin iaşesi ile yakından ilgilendiğini belirtti. Savaş sırasında kardeşi Esat Paşa’ya destek kuvvet gönderdiğini söyledi. Ayrıca Vatandaşlıktan çıkarıldığını ve İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığı sırasında affedildiğini aktardı. Göstermiş olduğu Vehip Paşa’nın özel aile fotoğrafları ilk defa gün yüzüne çıkmaktaydı.
4. Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, Çanakkale Savaşları Sırasında Mustafa Kemal (Atatürk)’ün rolünden bahsetti. Muharebenin seyrini değiştirdiğini aktardı. Büyük mücadele örneği gösterdiğini ve tarhe Anafartalar Kahramanı olarak çıktığını aktardı.
II. Oturum:
Yrd. Doç. Dr. Figen Atabay, İngiliz arşivlerinden belge fotoğraflarla İngiliz Savaş Konseyi’nin Çanakkale Stratejisi’ni anlattı. Çanakkale’ye yapılacak saldırının ağustos ayında yapılan toplantıda Churchil tarafından yapıldığını ilk önce kabul görmediğinim belirtti.
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Selçuk, Çanakkale’de devam eden muharebeler sırasında başkent İstanbul’da yaşanan hareketliliği anlattı. Hükümetin iki treni hazırda beklettiği başkentin taşınması için birçok hazırlığın tamamlandığını aktadır.
Muzaffer Albayrak, Selahaddin Adil Bey’in 18 Mart 1915 günü öğlene kadar muharebeyi idare ettiğini, kara muharebelerinde güney ve kuzey cephelerinde de görev yaptığını belirtti. Hayatından bilgiler verdi. Mütevazi bir hayat yaşadığını, hatıraları ve mektuplarından çeşitli notlar okudu.
Dr. S. Murad Hatip, Harp Akademileri, Çanakkale Cephesinin lojistik desteklenmesi ve zorluklarından bahsetti. ayrıca Barbaros zırhlısının batırılışı hakkında önemli bilgiler aktardı.
III. Oturum:
1. Doç. Dr. Muhammet Erat, Kazım Karabekir Paşa’nın Çanakkale Muharebelerinde kısa süre görev yaptığını Kerevizdere’deki muharebelerdeki mücadelesinden bahsetti. Ayrıca hayatı ve Kurtuluş savaşındaki önemi hakkında bilgiverdi.
Dr. Hakan Bacanlı, Fevzi Çakmak Paşa’nın Çanakkale Muharebelerindeki rolü’nden bahsetti. Fevzi Paşa’nın kolordu komutanlığını yaptığını, daha sonra Mustafa Kemal’den anafartalar Grup Komutanlığı görevini devralmıştır. Hayatından da bahsedilmiş ve ülkemizin en uzun görev yapan Genelkurmay Başkanı olduğunu belirtmiştir.
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Mehmetefendioğlu, Muharebelerde görev yapan kurmay başkanı binbaşı Bursalı Mehmet Nihat Bey hakkında detaylı bilgi verdi. Nihat Bey’in ilk defa görülen fotoğraflarını ve belgelerini gösterdi. Ardından Nihat Bey’in şehadeti hakkında soruşturma dosyasından özel bilgiler paylaştı.
Yrd. Doç. Dr. Lokman Erdemir, 27. Alay Komutanı Yarbay Mehmet Şefik (Aker) Bey’i anlattı. 25 Nisan günü yapılan çıkarmalarda Arıburnu mıntıkasını kahramanca savunduğunu belirtti. Daha sonra Şefik Bey’in kurtuluş savaşında da aktif rol aldığını aktadır.
IV. Oturum:
Doç. Dr. Ömer Çakır, Türk Harp Edebiyatı’nda Çanakkale Muharebelerinin Komutanları hakkında bilgi verdi. Şiirlerde ismi geçen subayların bilgilerini aktardı. Şiirlerde genellikle askerlerin kahramanlıklarının işlendiği komutanlara çok az yer verildiğinin bildirdi.
Yrd. Doç. Dr. Burhan Sayılır, sunduğu bildiride Çanakkale Savaşı’nda Şehit Olan Subaylar hakkıda bilgi verdi. Şehit olan subay ve askerleri ayrı zayiat defterine işlendiğini örneklerle gösterdi. Hertürlü askerin nasıl kayıtlarının tutulduğunu ve cephede şehit düşen askerlerin rakamsal dağılmalarını açıkladı.
Yrd. Doç. Dr. Cahide Sönmez Sınmaz, Çanakkale Savaşları alanında yazılan eserler hakkında bilgi verdi. Özellikle 2000’li yıllarda yayınların çoğaldığını aktardı. Yazılan tezleri ve hatıralar hakkında istatistiki bilgiler verdi.
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Esenkaya, 19.Tümen Kurmay Başkanı Binbaşı İzzettin Çalışlar’ı anlattı. İzzettin Çalışlar Çanakkale ve Filistin muharebelerinde Mustafa Kemal’in sürekli yanında kurmay subay olarak görev aldığını belirtti. Ayrıca hatıralarından anekdotlar aktardı.
Yrd. Doç. Dr. Halil Ersin Avcı, Sir Yarbay Doughty-Wylie’in bir İngiliz istihbaratçısı olduğunu belirtti. Gittiği yerde birçok ülkede karışıklık çıkarttığını söyledi. Tabi bu kişinin Türk dostı olarak bilinmektedir. İstihbaratçı olması yayınlanacak eserde daha netlik kazanmış olacak. Yarbay Doughty-Wylie Seddülbahir’e yapılan çıkarmada görev almış ve Türk askerleri tarafından vurulmuştur.
Son olarak Prof. Dr. Tuncer Baykara kapanış konuşmasında çalıştayı değerlendirdi ve program sona erdi.
Sonuç olarak üniversitenin böyle bilimsel bir etkinlik yapması önemli. Zira bilimsel çevrelerin bu tür etkinlikleri arttırıp daha çok çalışma yapması gerekir. Değilse 100. yılda birkaç kitaptan öteye geçmeyiz. Bu tür araştırma ve etkinliklerin çoğalması temennisiyle…