GELİBOLU’YU ANLAMAK

 

                Türk Harp Tarihinde “Şehitler” konusu Birinci Dünya Savaşı boyutuyla yeterince incelenmemiş bir sosyal tarih alanı olarak görülebilir.  Bu konunun bilimsel metotlar içinde lâyıkıyla ele alınıp incelenmesi ve tarih eğitimi çerçevesinde topluma aktarılmasıyla,  tarih şuurunun inşası hususunda çok büyük faydalar sağlanacağı şüphesizdir. İl ve ilçe boyutunda yapılacak çalışmalarla o bölgelerden şehit olanların tespiti ve bunlar üzerinde yapılacak tahliller ile o coğrafyada yaşayan insanlar kendilerini tarihin içinde bulacaktır. Konunun kaynakları arasında ilk akla gelen mahallî askerlik şubesi kayıtlarıdır. Askerlik şubesi kayıtlarının yanı sıra, mahallî Nüfus Müdürlükleri Arşivlerinde bulunan “Vefâyâta Mahsus Vukûat Defterleri”  Birinci Dünya Savaşı esnasında silahaltındayken şehitler, askerde kalanlar konusunda fevkalâde kıymetli ve sağlıklı bilgileri içeren önemli bir kaynaktır.  Özellikle, Balkan Savaşları’ndan Millî Mücadele’ye uzanan tarih diliminde “şehitler ve askerde kalanlar” konusunun yanı sıra pek çok sosyal tarih konuları için de bize bazı kıymetli ipuçları sunan il ve veya ilçe nüfus müdürlükleri arşivlerinde bulunan “Vefâyâta Mahsus Vukûat Defterleri”, yakın dönem tarih araştırmalarında henüz yeterince araştırma yapılmayan kaynaklar arasındadır.

Söz konusu defterler, 76 x 54 ebatında büyük boy olup, vefat eden hakkında çeşitli bilgilerin yazıldığı matbu sütunlardan oluşmaktadır. Her sayfada, sırasıyla; “müteselsil numarası”, “kayıt tarihi”, “kaza”, “mahalle veya karyesi”, “sokağı”, “mesken numarası”, “ilm ü haber ve tarihi”, “isim ve şöhreti sanat ve sınıfı”, “peder ve validesi ismiyle: Pederi, Validesi”, “mahall ve tarih-i velâdeti”,  “milleti”, “Müteehhil (evli) ise kimin zevci veya zevcesi olduğu”,  “mahall-i vefatı”, “tarih-i vefatı”, “sebeb-i vefatı”, “esasen nüfustaki mahall-i kaydı”, matbu ifadelerinin yazıldığı sütunlar bulunmaktadır.  Ölen kişi hakkındaki bu bilgiler her bir sütuna sıra ile yazılmıştır. Savaş sırasında ölenlerin “Sebeb-i vefatı” yazan sütuna  “Şehiden”, “Harpte”, “Gaip” veya “Askerde” ifadesi düşülmüştür.

Dolayısıyla bu defterlerde ilgili diğer sütunlardaki bilgiler bize Birinci Dünya Savaşı’nda silahaltındayken askerde kalanlar hakkında değişik açılardan değerlendirme yapabilecek verileri sunmaktadır. 

Milli Savunma Bakanlığı kayıtlarında Birinci Dünya Savaşı sırasında çeşitli cephelerde Bayındır İlçesinden toplam 166 kişinin şehit kaydı vardır.1934 yılında tutulan Bayındır İlçe Nüfus Müdürlüğü arşivinde bulunan iki numaralı Vefâyâta Mahsus Vukûat Defterinde ise 1330-1335 (Miladi 1914-1919) yılları arasında Bayındır ilçesinin merkez mahalle ve köylerinde vefat sebebi “Şehiden, Askerde ve Harpte” kayıtlı toplam 705 kişi bulunmaktadır. Bu araştırmada “Mahall-i vefayat” yeri “Çanakkale” (Çanakkale Harbi), “Sebeb-i vefat” bölümünde “Şehiden, Askerde ve Harpte” yazılı olan 95 kişinin kayıtları incelenecektir.     

 

Türk Harp Tarihinde “Şehitler, Sferelikte askerde kalanlar” konusu Birinci Dünya Savaşı boyutuyla yeterince incelenmemiş bir sosyal tarih alanı olarak görülebilir.  Bu konunun bilimsel metotlar içinde lâyıkıyla ele alınıp incelenmesi ve tarih eğitimi çerçevesinde topluma aktarılmasıyla,  tarih şuurunun inşası hususunda çok büyük faydalar sağlanacağı şüphesizdir. İl ve ilçe boyutunda yapılacak çalışmalarla o bölgelerden şehit olanların tespiti ve bunlar üzerinde yapılacak tahliller ile o coğrafyada yaşayan insanlar kendilerini tarihin içinde bulacaktır. Konunun kaynakları arasında ilk akla gelen mahallî askerlik şubesi kayıtlarıdır. Askerlik şubesi kayıtlarının yanı sıra, mahallî Nüfus Müdürlükleri Arşivlerinde bulunan “Vefâyâta Mahsus Vukûat Defterleri”  Birinci Dünya Savaşı esnasında silahaltındayken şehitler, askerde kalanlar konusunda fevkalâde kıymetli ve sağlıklı bilgileri içeren önemli bir kaynaktır.  Özellikle, Balkan Savaşları’ndan Millî Mücadele’ye uzanan tarih diliminde “şehitler ve askerde kalanlar” konusunun yanı sıra pek çok sosyal tarih konuları için de bize bazı kıymetli ipuçları sunan il ve veya ilçe nüfus müdürlükleri arşivlerinde bulunan “Vefâyâta Mahsus Vukûat Defterleri”, yakın dönem tarih araştırmalarında henüz yeterince araştırma yapılmayan kaynaklar arasındadır[1].

Balkan Savaşları,  akabinde I.Dünya Savaşı ve Türk İstiklal Savaşında şehitler ve askerde kalanlar, silah altına alınıp geri dönmeyen halen daha net bir şekilde gün yüzüne çıkartılamamıştır.

Osmanlı Devleti dâhil olduğu I. Dünya Savaşı’nda ana ve yardımcı cephelerde savaşmıştır. I.Dünya Savaşında çeşitli cephelerde kalan asker sayısı bu güne kadar kesin rakamlarla tespit edilememiş, yaklaşık olarak ifade edilmiştir. Tüm ülkelerden 65.038.810 askerin katıldığı büyük savaş, arkasında resmi rakamlara göre toplam 8.556.315 ölü, 21.219.452 yaralı ve 7.750.945 kayıp veya esir bırakmıştır[2]. 

Osmanlı İmparatorluğunun askeri kayıpları konusunda bazı araştırmalar yapılmıştır[3]. Toplam asker kaybının 1.600.000 kişi tahmin edilmektedir. Yapılan diğer bir araştırma ise daha net rakamlar ifade etmektedir[4].

 

Nüfus kayıtları tapu kayıtları gibi bir devletin en önemli dayanak belgelerindendir. Osmanlı döneminde yenilik hareketlerinin başlamasıyla birlikte yeni bazı kurumlar teşekkül etmeye başladı.  2. Mahmud döneminde  yapılan değişiklikler çerçevesinde diğer görevlerinin yanısıra nüfus  işleriyle  de ilgilenmek üzere “Defter Nazırlıkları” kuruldu. Osmanlı devletinde ilk nüdus sayımı bilindiği üzere 1831 yılında yapıldı[5]. Ancak Tanzimat’ın getirdiği yenilikler  çerçevesinde  1871’de çıkarılan “İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi”yle  Defter Nazırlıklarının nüfusla ilgili  işleri, biraz daha geliştirilerek  ihdas edilen  Emlak ve Nüfus Müdürlüklerine bırakıldı[6].  Meşrutiyet ve arkasından Cumhuriyet dönemlerinde nüfus işlerine, kayıtlarına daha da önem verilmiş ve bugünkü  İl ve İlçe Nüfus Müdürlükleri teşekkül etmiştir. 1900’lü yılların başından itibaren İl veya ilçe nüfus müdürlüklerinde bulunan esas defterlerle beraber, doğum, diğer bir ismi de ölüm defterleri olan Vefâyâta Mahsus Vukûat, yer değiştirme gibi çeşitli defterlerde tutulmaya başlamıştır.,

İşte  bahsettiğimiz Vefâyâta Mahsus Vukûat Defterleri bu kurumlarda bulunmaktadır. Vefat tarihlerinden, 1900’lü yılların hemen başında tutulduğunu anladığımız Vefayata Mahsus Vukuat Defterleri’nde; ihtiyar heyeti, askerlik şubesi  ve diğer ilgili makamlardan verilen resmî  ölüm raporları üzerine kayıtlar yapılıyordu. 1926 yılının sonuna kadar  müteselsil numarası yani ölüm vukuatına verilen her bir numara birbirini takip ederken, 1927 yılından itibaren her yılın başında  müteselsil numarası yeniden başlamış ve her yılın sonunda o yılki vefat sayısı yazılarak ilgili nüfus müdürü veya başka yetkili tarafından tasdik edilip kapatılmıştır.  İncelediğimiz pek çok defterde Mayıs 1929’dan itibaren yeni harflerle kayıtların yapılmaya başlandığı görülmüştür.  Bu defterler  1933 yılından itibaren “Vukuat Defteri” adını almış, 1974 yılından itibaren ise  defter uygulamasından vazgeçilerek  “Ölüm Tutanakları” klasör halinde tutulmaya başlanmıştır[7].

Söz konusu defterler, 76 x 54 ebatında büyük boy olup, vefat eden hakkında çeşitli bilgilerin yazıldığı matbu sütunlardan oluşmaktadır. Her sayfada, sırasıyla; “müteselsil numarası”, “kayıt tarihi”, “kaza”, “mahalle veya karyesi”, “sokağı”, “mesken numarası”, “ilm ü haber ve tarihi”, “isim ve şöhreti sanat ve sınıfı”, “peder ve validesi ismiyle: Pederi, Validesi”, “mahall ve tarih-i velâdeti”,  “milleti”, “Müteehhil (evli) ise kimin zevci veya zevcesi olduğu”,  “mahall-i vefatı”, “tarih-i vefatı”, “sebeb-i vefatı”, “esasen nüfustaki mahall-i kaydı”, matbu ifadelerinin yazıldığı sütunlar bulunmaktadır.  Ölen kişi hakkındaki bu bilgiler her bir sütuna sıra ile yazılmıştır. Savaş sırasında ölenlerin “Sebeb-i vefatı” yazan sütuna  “Şehiden”, “Harpte”, “Gaip” veya “Askerde” ifadesi düşülmüştür. Dolayısıyla bu defterlerde ilgili diğer sütunlardaki bilgiler bize Birinci Dünya Savaşı’nda silahaltındayken askerde kalanlar hakkında değişik açılardan değerlendirme yapabilecek verileri sunmaktadır. 

Milli Savunma Bakanlığı bu konuda Lodumlu Arşivi’ndeki kayıtlar esas alınarak çok önemli bir yayın yapmıştır[8].  Ancak bu çalışma kanaatimce yeterli değildir. Çünkü alan araştırması yaptığımız gerek Bayındır ve gerekse Torbalı bölgesinde aileler verdikleri bilgiler ile bakanlık kayıtları arasında müthiş bir fark bulunmaktadır. Milli savunma Bakanlığı kayıtlarına göre  I.Dünya Savaşında İzmir’den şehit olan toplam 2449 kişinin kaydı vardır. Bunların 164 tanesi Bayındırlıdır. Ancak gerek alan araştırması sırasında ailelerden aldığımız ve gerekse 2 Numaralı Vefayata Mahsusu Defter kayıtlarını incelediğimizde rakamlar çok farklılaşmaktadır. Savaş döneminde silah altına alınıpta cepheden geri gelmeyen, askerde kalan, şehit kaydı olmayan toplam 541 kişinin kaydı bu defterde bulunmaktadır. Bu çok büyük bir farktır. Nüfus esas defter kayıtlarında askerde kalan kişilerin özlük bilgileri bulunmaktadır. Ancak 1934 yılında yapılan bir nüfus taramasında tüm idari birimlerde askerde kalanlar kayıt edilmiş, ölümleri işlenmiştir. Aşağıdaki tabloda inceleneceği üzere ölüm yeri kaydında en çok 532 kişi ile “Harb-i Umumi” ve 95 kişi ile “Çanakkale Harbi” kaydı dikkat çekicidir[9]. En çok askerde kalan kaydı 50 kişi ile Fırınlı Köyündedir.

 

 

2 Numaralı Veyata Mahsus Deftere Göre 1.Dünya Savaşı’nda Askerde Kalanlar (Tablo 1)

 Kişi Sayısı :705

 Mahalli Vefatı

 Acemistan :1

 Anadolu :1

 Arabistan :9

 Askerde :14

 Çanakkale :95

 Edirne :1

 Erzurum :8

 Filistin :5

 Galiçya :1

 Harb-i umumi :532

 Harp gaibi – Gaip :3

 Harpte :12

 Irak :3

 Kafkasya :5

 Mısır :4

 Rumeli :1

 Seferberlik :1

 Suriye-Şam :3

 Yemen :6

 

Ölüm sebebi bölümünde ise 512 kişi “Harpte”, 175 kişi ise Askerde”, kaydı bulunmaktadır[10].

Sebeb-i vefatı (Tablo.3)
	Kişi sayısı	Askerde	Gaip	Harpte	Şehiden	Muharebede
Toplam	705	175	9	512	6	3

 

2 numaralı vefayata mahsus defter kayıtlarında Çanakkale harbi kayıtlarının incelenmesi:Askerde kalanların doğum tarihlerine baktığımız zaman  Tablo 1. de görüleceği üzere en çok 1301 ile 1315 doğumlular bulunmaktadır.

Çanakkale Harbinde kalanların  doğum yılları(Tablo:4 )
Yıl	Adet	Yıl	Adet	Yıl	Adet
1288	1	1299	4	1309	6
1289	2	1301	2	1310	5
1290	3	1302	4	1311	1
1291	3	1303	2	1312	6
1293	3	1304	5	1313	13
1294	2	1305	5	1314	6
1295	1	1306	2	1315	3
1296	2	1307	5	1316	1
1297	2	1308	6	Toplam	95

 

Çanakkale harbinde vefat edenlerin ortalama Ortalama yaş:27,12’dir. Üretici kesimin en verimli yaş ortalamasında olanlar vatan savunmasında vefat etmişlerdir.

Çanakkale harbinde vefat edenlerin ortalama Ortalama yaşı (Tablo.5)
Yaş	Adet	Yaş	Adet	Yaş	Adet
17	2	26	7	35	2
18	7	27	6	37	1
19	4	28	4	38	3
20	14	29	3	39	2
21	1	30	2	40	3
22	4	31	1	41	1
23	7	32	2	42	3
24	4	33	4	43	2
25	5	34	1	Toplam	95

 

Çanakkale harbinde kalanların ölüm nedeni ve vefat şeklinde en çok “harpte” kaydı dikkati çekmektedir. (Tablo.6)

(Tablo.6)
Vefat şekli	Adet
Askerde	25
Harpte	65
Şehiden	5
Toplam	95

 

Tablo.7 ‘de de görüleceği üzere ölüm yılı savaşın en yoğun olduğu dönem olan 1331-1332 ve 1333 yıllarıdır.

Vefat yılı (Tablo.7)
Yıl	Adet
1330	2
1331	31
1332	21
1333	35
1334	5
1335	1
Toplam	95

 

Bayındır’a bağlı idari birimlerden Çanakkale harbinde kalanlara baktığımızda 20 kişi ile Furunlu (Fırınlı) Köyü dikkati çekmektedir.(Tablo.8)

(Tablo.8)
İdari birim	Adet
Bıyıklar Mahallesi	8
Çenikler	3
Demircilik Mahallesi	2
Derebaşı	2
Furunlu	20
Hacı Beşir Mahallesi	2
Hasköy	4
Hisarlık	1
Kabaağaç	9
Kalburculuk Mahallesi	1
Karaburgaz	6
Karahalil	7
Kızılkeçili	2
Kızıloba	4
Ömerdere	8
Ören	2
Sarıyurt	5
Yenice Mahallesi	2
Yusuflu	7
Toplam	95

 

 

‘ Numaralı Vefayata mahsus vukuat defterine göre Bayındır Merkez mahalle ve köylerinde Çanakkale harbinde kalanlar (Tablo.9)
Bıyıklar Mahallesi
Hane  no[11].	Adı	Babası	Annesi	Doğ.Yeri	Doğ. tarihi	Vefat Tarihi	Vefat nedeni	Vefat yaşı
10	Ahmet	Hüseyin	Şefika	Bayındır	1307	1332	Harpte	25
19	Yusuf	Mustafa	Hatice	Bayındır	1315	1333	Harpte	18
169	Kemal	Cemil	Raziye	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
175	Halit Ziya	Ahmet	Kaymak	Bayındır	1310	1332	Harpte	22
176	Mehmet	Hasan	Fatma	Bayındır	1306	1332	Harpte	26
200	Hüseyin	Mehmet	Zehra	Bayındır	1310	1332	Harpte	22
214	Memiş	Salih	Nefise	Bayındır	1314	1332	Harpte	18
Y. [12]1	Tahsin	Rasim	Duriye	Bayındır	1314	1332	Harpte	18
Demircilik Mahallesi
38	Himmet	Mehmet	Kamile	Bayındır	1308	1332	Harpte	24
Y. 3	Ahmet	Halil	Emine	Bayındır	1309	1333	Harpte	24
Hacı Beşir Mahallesi
11	Mehmet	Ahmet	Emine	Bayındır	1315	1333	Harpte	18
30	Halil	Yusuf	Fatma	Bayındır	1294	1332	Harpte	38
Kalburculuk Mahallesi[13]
59	İsmail	Ali	Hava	Bayındır	1309	17 /07/1333	Harpte	24
Yenice Mahallesi
67	Hüseyin[14]	Hasan	Ayşe	Bayındır	1302	1331	Şehiden	29
160	Yaşar	Mustafa	Fatma	Bayındır	1314	1333	Harpte	19
Bayındır Köyleri
Çenikler
1	Mehmet[15]	Mehmet	Hatice	Çenikler	1296	1331	Harpte	35
3	Hasan[16]	Uzun Ali	Hatice	Çenikler	1291	1331	Harpte	40
10	Mehmet[17]	Hasan	Hatice	Çenikler	1313	1330	Harpte	17
Derebaşı[18]
56	Süleyman[19]	Ali	Ayşe	Derebaşı	1297	06 /05/1331	Şehiden	34
99	Halil[20]	Mehmet	Emine	Derebaşı	1303	1331	Şehiden	28
Furunlu(Fırınlı)
6	Mehmet[21]	Süleyman	Şerife	Furunlu	1291	1331	Harpte	40
10	Mehmet Emin[22]	Süleyman	Emine	Furunlu	1304	1331	Harpte	27
10	Süleyman[23]	Süleyman	Emine	Furunlu	1314	1331	Harpte	17
12	Şerif Ahmet[24]	Sadık	Ayşe	Furunlu	1304	24 /07/1331	Şehiden	27
18	Bekir[25]	Mehmet	Şerife	Furunlu	1295	1332[26]	Harpte	37
20	Ahmet[27]	Mustafa	Ayşe	Furunlu	1288	1331	Harpte	43
23	Halil[28]	Mustafa	Ayşe	Furunlu	1302	1331	Harpte	29
33	İlyas[29]	Hüseyin	Zeynep	Furunlu	1302	24/ 07/1331	Şehiden	29
98	Mehmet[30]	Osman	Fatma	Furunlu	1304	1331	Harpte	27
106	Hasan[31]	İbrahim	Feride	Furunlu	1290	1331	Harpte	41
113	Mehmet[32]	Ahmet	Ayşe	Furunlu	1310	1332	Harpte	22
118	Mustafa[33]	Mustafa	Hatice	Furunlu	1299	1331	Harpte	32
125	Mahmut[34]	Hüseyin	Fatma	Furunlu	1299	1332	Harpte	33
126	Süleyman[35]	Ali	Ayşe	Furunlu	1293	1331	Harpte	38
137	Ali[36]	Ali	Ayşe	Furunlu	1299	1332	Harpte	33
148	Hüseyin[37]	Mehmet	Emine	Furunlu	1293	1332	Harpte	39
171	Bekir[38]	Hasan	Şerife	Furunlu	1304	1331	Harpte	27
175	Mehmet[39]	Hasan	Ayşe	Furunlu	1289	1331	Harpte	42
179	Mustafa[40]	Nazif	Ümmü	Furunlu	1312	1331	Harpte	19
188	Ahmet[41]	Hasan	Hava	Furunlu	1312	1332	Harpte	20
Hasköy
3	Gedikoğlu Mehmet	Hüseyin	Ayşe	Bayındır	1299	1332	Harpte	33
23	Ali	Şerif	Ayşe	Hasköy	1303	1333	Harpte	30
50	Rusçuklu İbrahim	Ali	Fatma	Bayındır	1309	1332	Harpte	23
111	Muhacir Mehmet	Mustafa	Ayşe	Bayındır	1289	21/ 05/1331	Harpte	42
Hisarlık
34	Mehmet[42]	Ahmet	Nefise	Bayındır	1309	1332	Harpte	23
Kabaağaç
10	Hasan[43]	Hasan	Cemile	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
11	Mustafa[44]	Hüseyin	Huriye	Bayındır	1297	20/02/1330	Askerde	33
12	Hüseyin[45]	Ali	Hatice	Bayındır	1301	13/03/1333	Askerde	32
12	Mehmet[46]	Ali	Hatice	Bayındır	1308	1333	Harpte	25
17	Hasan[47]	Hasan	Cemile	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
17	Hüseyin[48]	İbrahim	Hatice	Bayındır	1293	20/03/1331	Askerde	38
17	Mehmet[49]	İbrahim	Hatice	Bayındır	1307	1333	Harpte	26
50	Mustafa[50]	İbrahim	Fatma	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
Karaburgaz[51]
1	Mehmet[52]	Halil	Şerife	Bayındır	1291	1331	Askerde	40
4	Hasan[53]	Ahmet	Fatma	Bayındır	1306	1331	Askerde	25
4	Mahmut[54]	Ahmet	Fatma	Bayındır	1301	1331	Askerde	30
13	Süleyman[55]	Hasan	Fatma	Bayındır	1312	1331	Askerde	19
16	Osman[56]	Hasan	Ayşe	Bayındır	1305	15./03/1331	Askerde	26
19	İbrahim[57]	Mehmet	Meryem	Bayındır	1308	1331	Askerde	23
Karahalil
3	Mehmet[58]	Mustafa	Emine	Bayındır	1296	1331	Askerde	35
10	Mehmet[59]	Mehmet	Hatice	Bayındır	1290	1332	Askerde	42
22	Ahmet[60]	Mustafa	Fatma	Bayındır	1312	1331	Askerde	19
31	Sacıdettin[61]	Mehmet	Hatice	Bayındır	1304	1331	Askerde	27
31	Ali[62]	Mehmet	Hatice	Bayındır	1308	1331	Askerde	23
41	Ali[63]	Mustafa	Hatice	Bayındır	1312	1332	Askerde	20
41	Ahmet[64]	Mustafa	Hatice	Bayındır	1314	1332	Askerde	18
Kızılkeçili
33	Halil[65]	Mustafa	Hatice	Bayındır	1307	1333	Harpte	26
46	Yusuf[66]	Ahmet	Emine	Bayındır	1308	1334	Harpte	26
Kızıloba
21	Halit	Ahmet	Fatma	Bayındır	1305	/KS[67] /1332	Askerde	27
21	Faik	Mehmet	Fatma	Bayındır	1316	/02/1334	Askerde	18
101	Hasan	Süleyman	Rahime	Bayındır	1309	/09/1334	Askerde	25
102	Ahmet	Ali	Ayşe	Bayındır	1313	/09/1333	Askerde	20
Ömerdere[68]
8	Yusuf[69]	Mehmet	Dudu	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
11	İbrahim[70]	Musa	Ayşe	Bayındır	1312	1333	Harpte	21
19	Ahmet[71]	Ali	Ayşe	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
24	Hüseyin	Mustafa	Havva	Bayındır	1305	1333	Harpte	28
24	Süleyman	Mustafa	Havva	Bayındır	1309	1333	Harpte	24
31	Durmuş Ali[72]	Mehmet	Hatice	Bayındır	1307	1333	Harpte	26
32	Ali[73]	Mehmet	Hayriye	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
123	Ali	Ahmet	Ümmü	Bayındır	1310	1333	Harpte	23
Ören[74]
5	Hüseyin[75]	Ömer	Ümmü	Bayındır	1314	1334	Harpte	20
38	Mustafa[76]	Mehmet	Ümmü	Bayındır	1313	1335	Harpte	22
Sarıyurt
25	Süleyman[77]	Halil	Fatma	Bayındır	1290	1333	Askerde	43
42	Halil[78]	Mehmet	Hatice	Bayındır	1302	1333	Askerde	31
42	Durmuş[79]	Mehmet	Hatice	Bayındır	1311	1334	Askerde	23
63	Halil[80]	Süleyman	Ayşe	Bayındır	1315	1333	Askerde	18
84	Mustafa[81]	Ali	Hatice	Bayındır	1294	1333	Askerde	39
Yusuflu
8	Yusuf[82]	Mehmet	Dudu	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
19	Ahmet[83]	Ali	Ayşe	Bayındır	1313	1333	Harpte	20
24	Hüseyin[84]	Mustafa	Hava	Bayındır	1305	1333	Harpte	28
24	Süleyman[85]	Mustafa	Hava	Bayındır	1305	1333	Harpte	28
31	Durmuş Ali[86]	Mehmet	Hatice	Yusuflu	1307	1333	Harpte	26
32	Ali[87]	Mehmet	Huriye	Yusuflu	1313	1333	Harpte	20
123	Ali[88]	Ahmet	Ümmü	Yusuflu	1310	1333	Harpte	23

 

 

 

Milli Savunma Bakanlığı kayıtlarına göre Bayındır’dan Çanakkale Cephesi şehitleri (Tablo.10)
Adı	Babası	İdari birimi	Doğ. Tarihi	Şehit olduğu. tarih	Şehit olduğu yer	Rütbesi
Abdullah	Molla Hasan	Hasköy	1293	1/9/1915	Semeretepesi	Er
Abdullah	Ömer	Karapınar	1291	25/9/1915	Kirte harbinde	Er
Abdullah	Hasan		1293	30/9/1915	Meydan harbi	Er
Ahmet	Ahmet		1305	7/6/1915	Kirte harbinde	Er
Ahmet	Ali			11/6/1915	5.Kol.3.Sıh.Böl.	Er
Ahmet	İbrahim		1297	24/5/1915	Sığındere	Er
Ahmet	Mehmet		1295	10/1915	Keçideresi	Er
Ahmet	Mehmet	Ergenli	1297	17/6/1915	Sığındere	Er
Ahmet	Mehmet		1303	7/6/1915	Kirte harbinde	Er
Ahmet	Mehmet	Lütuflar	1303	7/6/1915	Kirte harbinde	Er
Ahmet	Osman		1298	28/7/1915	Kirte harbinde	Er
Ahmet	Osman		1297	4/6/1915	11. Fırka Seyyar Hastanesi	Er
Ali	Ahmet		1299	22/2/1915	İzmir Merkez hastanesi	Er
Ali	Ali		1302	24/5/1915	Kirte harbinde	Er
Ali	Hasan	Kızılcaova	1291	15/10/1915	Ilgardere nakliyat hastanesi	Er
Ali	Hasanbaş		1298	30/11/1915	Sebdülbahir	Er
Ali	Himmet		1293	1/10/1915	Arıburnu	Er
Ali	Mahmut	Kızılcaova	1306	30/4/1915	Sebdülbahir	Er
Ali	Mahmut	Yakacık	1307	9/5/1915	Maçka Hastanesi	Er
Ali	Mehmet		1305	3/5/1915	Sebdülbahir	Er
Ali	Mehmet		1298	3/10/1915	Meydan harbi	Er
Ali	Mehmet		1304	29/7/1915	Mecruhin Hastanesi	Er
Ali	Mustafa		1305	21/2/1915	Sebdülbahir	Er
Ali	Mustafa		1294	30/9/1915	Arıburnu	Er
Ali	Necip		1305	29/5/1915	Asmalıdere	Er
Ali	Osman		1309	30/4/1915	Kerevizdere	Er
Ali	Süleyman	Yakacık	1295	9/4/1915	Menteş tepesi	Er
Ali	Süleyman		1293	9/10/1915		Er
Ali	Hüseyin	Karahayıt	1303	12/6/1915	Bahriye Merkez hastanesi	Onbaşı
Bekir	Mehmet		1296	17/5/1915	Taşkışla hastanesi	Er
Cafer	Aşık Ali		1297	31/6/1915	Meydan harbi	Er
Cemal	İbrahim		1304	13/7/	Mecruhin hastanesi	Er
Cevat Efendi	Hasan Rıza			6/3/1915		Üsteğmen
Emin	Hacı İsmail		1302	24/3/1915	Sebdülbahir	Er
Emin	Sadık			24/4/1915		Er
Ethem	Ethem		1299	18/8/1915	Şimal grubu	Er
Halil	Hasan Çavuş	Kızılcaova	1309	25/5/1915	Arıburnu	Er
Halil	Himmet Mehmet		1299	24/5/1915	Sığındere	Er
Halil	Hüseyin Çavuş		1309	26/5/1915		Er
Halil	Mehmet	Kabaağaç	1307	3/7/1915		Er
Halil	Mehmet	Fırınlı	1303	5/6/1915	Kirte harbinde	Onbaşı
Hasan	Ahmet	Pınarlı	1304	14/10/1915	Mecruhin hastanesi	Er
Hasan	Ali		1299	14/5/1915	Sığındere	Er
Hasan	Aziz		1298	24/5/1915	Kirte harbinde	Er
Hasan	Bekir	Alanköy	1297	19/8/1915	Anafartalar	Er
Hasan	Hüseyin					Er
Hasan	İbrahim	Kızılkeçili	1302	19/9/1915	Anafartalar	Er
Hasan	İsa		1309	23/4/1915	Arıburnu	Er
Hasan	Mahmut		1306	25/9/1915	Sebdülbahir	Er
Hasan Hüseyin	İlyas		1302	24/5/1915	Kirte harbinde	Er
Hüseyin	Ahmet		1306	27/2/1915	Arıbırnu	Er
Hüseyin	Ahmet	Elifli	1309	4/8/1915	Kirte harbinde	Er
Hüseyin	Ali	Çiftçigediği	1303	26/5/1915	Kirte harbinde harbinde harbinde	Er
Hüseyin	Hasan	Ergenli	1297	22/6/1915	Sığındere	Er
Hüseyin	Hasan		1301	9/1915	Meydan harbi	Er
Hüseyin	İbrahim	Dereköy	1301	27/8/1915	Taksim hastanesi	Er
Hüseyin	İlyas	Kızılkeçili	1289	1/8/1915	Hüseyinler tepelerinde	Er
Hüseyin	Ahmet		1298	20/7/1915	Cenup grubu	Er
Hüseyin	Mehmet	Alanköy	1301	17/4/1915	Kerevizdere	Er
Hüseyin	Mehmet		1302	23/6/1915	Kirte harbinde   Sargı mahalli	Er
Hüseyin	Mehmet		1306	24/5/1915	Kirte harbinde	Er
Hüseyin	Mustafa		1299	23/10/1915	Kerevizdere	Er
Hüseyin	Hasan		1307	25/5/1915	Sebdülbahir	Er
Hüseyin	Hasan		1301	5/8/1915	Kirte harbinde	Er
Hüseyin	Mehmet		1305	15/5/1915	Kirte harbinde	Er
Hüsnü	Hüseyin		1302	27/6/1915	Haydarpaşa Hastanesi	Er
İbrahim	Ahmet		1295	29/9/1915	Siperde	Er
İbrahim	Süleyman	Alanköy	1308	24/5/1915	Kirte harbinde	Er
İbrahim	Süleyman	Alanköy	1298	24/5/1915	Kirte harbinde	Er
İbrahim	Hasan		1303	21/5/1915	İleri hatta	Onbaşı
İbrahim	Hasan		1303	22/5/1915	Kirte harbinde	Onbaşı
İsmail	Kaçar		1309	12/9/1915	Yeşilyurt	Er
İsmail	Mehmet	Yakacık	1292	30/10/1914	Meydan harbi	Er
Mehmet	Ali Kahya	Yakacık	1305	23.04.1915		Er
Mehmet	Banco	Alanköy	1299	23.03.1915	Kerevizdere	Er
Mehmet	Halil		1308	25.05.1915	Kirte	Er
Mehmet	Hasan		1292	30.09.1915	Cenup Grubunda	Er
Mehmet	Hüseyin		1308	29.04.1915	Seddülbahir Kerevizdere	Er
Mehmet	Hüseyin			23.06.1915	Kirte Harbinde	Er
Mehmet	İbrahim		1305	25.05.1915	Kirte Harbinde	Er
Mehmet	Mehmet	Osmanlar	1309	04.08.1915		Er
Mehmet	Mehmet		1303	24.05.1915	Kirte Harbinde	Er
Mehmet	Mehmet	Yakacık	1303	24.05.1915	Kirte Harbinde	Er
Mehmet	Mustafa		1302	23.02.1915	Sedddülbahir Muharebesi	Er
Mehmet	Süleyman	Karahalli	1302	07.06.1915	Kirte	Er
Mehmet	Süleyman		1305	22.03.1915	Kanlıdere Muharebesi	Er
Mehmet	Tahir		1302	18.02.1915	Kabatepe Muharebesinde	Er
Mehmet	Veli		1303	12.03.1915	Kerevizderesinde Yeşil Tepe	Er
Mehmet	Ahmet		1301	24.05.1915	Kirte	Er
Mehmet	Hüseyin			27.05.1915	5.Kol.Mensup 10.Fır.Sıh.Böl.	Onbaşı
Mehmet	Hüseyin		1302	25.05.1915	Kirte	Onbaşı
Mehmet Ali	Mustafa		1304	05.05.1915	Seddülbahir Muharebesi	Er
Mehmet Hilmi	Dursun		1302	18.10.1915	Seddülbahir’ in Kirte Muharebesi	Er
Mestan	Hüseyin		1301	09.08.1915	Kirte Harbinde	Er
Murat	Hüseyin		1305	28.04.1915	Sığındere	Er
Mustafa	Halil İbrahim		1305	25.05.1915	Kirte Harbinde	Er
Mustafa	Hüseyin		1303	25.05.1915	Kirte Harbinde	Er
Mustafa	İbrahim			25.07.1915	Cenup Gr.Ağır Mecruhin Has.	Er
Mustafa	İbrahim		1294	04.12.1915	Taşkışla Hasatanesi	Er
Mustafa	Mehmet	Kızılkeçili	1307	18.04.1915	Haydarpaşa Hastanesi	Er
Mustafa	Mehmet		1289	01.05.1915	11.Kol.Cenup Gr.Ağır Mecruhin Has.	Er
Mustafa	Mehmet		1302	07.06.1915	Kirte Harbinde	Er
Mustafa	Mehmet		1304	15.05.1915	Kirte Harbinde	Er
Mustafa	Mehmet	Çiftçigediği	1303	17.07.1915	Sığındere Muharebesinde	Er
Mustafa	Mustafa		1305	24.05.1915	Sığındere Muharebesinde	Er
Osman	Hasan	Çıplak Köy	1296	03.1915	Seddülbahir Muharebesi	Er
Osman	Hüseyin	Karahayıt	1299	04.06.1915	Şehir Emaneti Çapa Mer. Has.	Er
Osman	Mehmet		1307	26.04.1915	Zeytin Dere	Er
Osman	Mehmet		1301	13.10.1915	Kanlıdere Muharebesi	Er
Ömer	Hamza		1306	27.05.1915	Seddülbahir Muharebesi	Er
Ömer	Mehmet	Çamlıbel	1292	26.02.1915		Er
Sadık Efendi	Emin			14.04.1915	Keçi Deresi Muharebesi	Yüzbaşı
Süleyman	Ahmet		1299	01.07.1915	Cenup Gr.Ağır Mecruhin Has.	Er
Süleyman	Mehmet Ali		1305	30.04.1915	Meydan Harbi	Er
Şerif Ahmet	Sadık		1304	24.05.1915	Kirte Harbinde	Er
Şükrü	Cafer			09.07.1915	5.Kol.Mensup 3.Fır.Sıh.Böl.	Onbaşı
Tahir	Osman			31.05.1915	Cenup Gr.Ağır Mecruhin Has.	Er
Tahir	Süleyman		1303	07.06.1915	Kirte harbinde	Er
Tahsin	Tevfik		1304	24.03.1915	Kirte harbinde	Er
Yusuf	İsmail	Kızılkeçili	1302	03.04.1915	Ağadere 11.Fırka Seyyar Hastanesi	Er

 

Sonuç ve değerlendirme:  Bu araştırmada  Bayındır ilçelerinden I.Dünya Savaşının önemli cephelerinden olan Çanakkale cephesinde askerde kalan ve şehit olanların 2 numaralı vefayata mahsus vukuat defter kayıtlarına göre tespiti yapılmaya çalışılmıştır. Milli Savunma Bakanlığı kayıtları ile nüfus kayıtları esas alındığında önemli farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bu tespit diğer cephelrde de aynı şekildedir. Bu konunun bilimsel metotlar içinde lâyıkıyla ele alınıp incelenmesi ve tarih eğitimi çerçevesinde topluma aktarılmasıyla,  tarih şuurunun inşası hususunda çok büyük faydalar sağlanacağı şüphesizdir. İl ve ilçe boyutunda yapılacak çalışmalarla o bölgelerden şehit olanların, seferberlik döneminde askerde kalanların özellikle Çanakkale harbinde  tespiti ve bunlar üzerinde yapılacak tahliller ile o coğrafyada yaşayan insanlar kendilerini tarihin içinde bulacaktır. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri genel Müdürlüğüne toplanan esas ve vefayata mahsus vukuat defterleri araştırmaya açılarak süratle seferberlik asker kayıpları üzerinde tekrar detaylı araştırmalar yapılması gerekir.

 

 

 

 Kaynaklar

 

Arşiv Belgeleri

 

2 Numaralı Vefâyâta Mahsus Vukûat Defteri, Bayındır İlçe Nüfus Müdürlüğü arşivi

Çenikler Köyü Nüfus Esas Defteri, Çenikler Köyü Muhtarlık arşivi

Tire Derebaşı Köyü Nüfus Esas Defteri, 3 Cilt,  Derebaşı Köyü Muhtarlık arşivi

Furunlu (Fırınlı) Köyü Nüfus Esas Defteri,  Fırınlı Köyü Muhtarlık arşivi

Köyü Nüfus Esas Defteri,  3 Cilt, Köyü Muhtarlık arşivi

Kabaağaç Köyü Nüfus Esas Defteri, Kabaağaç  Köyü Muhtarlık arşivi

Köyü Nüfus Esas Defteri, Köyü Muhtarlık arşivi

Karaburgaz (Söğütören ) Köyü Nüfus Esas Defteri, Söğütören Köyü Muhtarlık arşivi

Karahalil Köyü Nüfus Esas Defteri, 2 Cilt, Karahalil Köyü Muhtarlık arşivi

Ömerderesi Köyü Nüfus Esas Defteri, Ergenli Köyü Muhtarlık arşivi

Manisa Turgutlu Ören Köyü Nüfus Esas Defteri, Ören Köyü Muhtarlık arşivi

Sarıyurt Köyü Nüfus Esas Defteri, 3 Cilt, Sarıyurt Köyü Muhtarlık arşivi

Yusuflu Köyü Nüfus Esas Defteri, Yusuflu Köyü Muhtarlık arşivi

Necat Çetin arşivi

 

Araştırmalar

 

Enver Ziya Karal, Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara 1997.

 

Nuri Köstüklü,  “Balkan Savaşları’ndan  Milli Mücadele’ye   “Şehitler”   Üzerine Yapılacak  Bilimsel Araştırmalarda Metod ve Kaynak Meselesine Dair Bazı Düşünceler”,  Dokuzuncu Askeri Tarih Semineri Bildirileri II, Genelkurmay ATASE  yay., Ankara 2006, s.205- 219.

 

Musa Çadırcı, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu yay., Ankara 1991, s. 252.

 

Şehitlerimiz- Osmanlı- Rus, Osmanlı Yunan, Trablusgarp, Balkan, I. Dünya, İstiklal, Kore, Kıbrıs , İç Güvenlik, Cilt I- V,  Milli Savunma Bakanlığı yay., Ankara 1998.

 

İnternet-dijitaller;

 

http://www.sarikamisdayanismagrubu.com/Haber_Detay.asp?HaberID=13 (e.t.15/7/2014)

http://www.tarihimiz.net/v3/Haberler/OsmanliTarihi2/1.DUNYA-SAVASI-OSMANLI-BILANCOSU.html (e.t.15/7/2014)

http://www.trmilitary.com/forum/viewtopic.php?f=31&t=16427 (e.t.15/7/2014)

http://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1 (e.t.15/7/2014)