GELİBOLU’YU ANLAMAK

I. DÜNYA SAVAŞI’NDA YOZGAT MEKTEB-İ SULTANÎSİ

1311/1895 yılında, Yozgat Mekteb-i İdadîsi adıyla kurulmuştur. Bu süreçte, gündüzcü olarak erkek öğrenciye 5 yıllık idadî seviyesinde eğitim verilmiştir. Bu eğitimin 3 yılı orta ve 2 yılı lise seviyesindedir. 1908-1909 eğitim yılında okul yedi yıllık idadî statüsündedir.^[9] 1912 yılında, Manastır Sultanîsi öğrenci ve öğretmenleriyle Yozgat’a nakil edilmiştir. 1329/1913 yılında, idadîlerinin sultanî mektebine dönüştürülmesi kararı neticesinde Yozgat Mekteb-i Sultanîsi adını almıştır. 1913-1914 ders yılında; 243’ü ibtidâî, 101’i 6-9 sınıflarında ve 74’ü 10-12 sınıflarda olmak üzere toplam öğrenci sayısı 418’dir. Okulun 8’i idare ve 15’i öğretmen olmak üzere eğitim kadrosu 23’tür.^[10]

1915 yılının Ekim ayında; okulda olması gereken kadrolu öğretmen sayısı 23’tür. Bu ders yılında okulda eğitim veren öğretmen sayısı ise 11’dir.1312/1896 doğumlu 11. sınıf öğrencileri askere sevk olunduğundan 11. sınıf Edebiyat ve Fünûn Şubeleri teşkil olunamamıştır.^[11] 1915-1916 eğitim yılında okulun idari kadrosu sayısı 8’dir. Okul Müdürü Mustafa Nuri Efendi’dir. İkinci müdür Emin Efendi’dir. Hesap memuru ve kâtibi Yusuf Efendi, depo ve ambar memuru Salih Zeki Bey’dir. Mektebin imamı İrfan Efendi’dir. Okulun muit sayısı 3’tür. Mehmet Ali Efendi askere alındığından görevini vekâleten Ahmet Efendi yapmaktadır. Diğer muit Hasan Efendi askere alınmıştır. Vekili yoktur. Diğer vekil muit Nevzat Efendi’dir.

Okul müdürü Mustafa Nuri Efendi vekâleten tarih ve coğrafya dersine girerken, Arabî öğretmeni Galib Efendi hikmet-kimya dersine vekâlet etmektedir. Okulun imamı İrfan Efendi ulûm-i dîniyye ve ikinci müdür Emin Bey riyâziye öğretmenliği yapmaktadır. Edebiyat ve felsefe öğretmeni Ata Efendi’dir. Fransızca öğretmeni David Efendi asker olduğundan, Fransızca dersi de Ata Efendi tarafından vekâleten verilmektedir. Fransızca öğretmeni Kemal Efendi, riyâziye öğretmeni Celal Bey, ulûm-i tabîiyat öğretmeni Şevket Efendi, Türkçe öğretmeni Mustafa Efendi, Arabî öğretmeni Galib Efendi’dir. Orta kısım Arabî vekili Ali Efendi’dir. Kadro boştur. Abdullah Asım Efendi Almanca öğretmenidir. Hayrettin Efendi Farisî öğretmenidir. Henüz görevine gelip, görevine başlayamadığından ders vekâleten Mustafa Hilmi Efendi tarafından verilmektedir. Resim dersi kadrosu boştur. Lütfü Efendi vekâlet etmektedir. Salih Şevket Efendi terbiye-i bedeniye öğretmenidir. Gına (Mûsikî) dersi kadrosu boştur. Okulun sınıf öğretmeni sayısı 5’tir. 4’ü askerdir. Bunların yerine vekil öğretmen görevlendirilmiştir. Askerde olan öğretmenler; 1. sınıf öğretmeni Faik Efendi,  2. sınıf öğretmeni Ali Rıza Efendi,  4. sınıf öğretmeni Kazım Efendi ve 5. sınıf öğretmeni Mehmet Tevfik Efendi’dir.^[12]  1918-1919 eğitim yılının sonuna kadar, bazı küçük değişiklerle bu kadro aynı kalmıştır. Bu süreçte yeni öğretmen ataması yapılamamıştır.

Yozgat Mekteb-i Sultanîsi, 1915 yılının Ekim ayında 11. sınıfta eğitim gören 31 öğrencisini ve 1916 yılının Eylül ayında 10. sınıf öğrencilerini askere sevk etmiştir. Bu nedenden dolayı 1914-1915 eğitim yılından sonra; 1915-1916, 1916-1917 ve 1918-1919 eğitim yıllarında lise kısmını açabilmiş olsa da mezun verememiştir. 1917-1918 ders yılı başında 12. Sınıf Edebiyat Şubesi’nde eğitim gören 2 öğrencinin akıbeti, kurumun bu eğitim yılına ait bilgi olmamasından dolayı mezun olup olamadıkları ise bilinmemektedir. Yozgat Sultanî Mektebi, Çanakkale ve I. Dünya Savaşı’nın farklı cephelerine asker olarak 2 muit, 4 öğretmen ve en az 40 öğrenci yollamıştır. Kurama ait resmî istatistiklerden askere gidenlerin büyük kısmının okula geri dönemediği ve şehitlik mertebesine ulaştıkları görülmektedir. Canlarını aziz vatanımız uğruna feda eden Yozgat Sultanîsi öğrenci ve personelinin ruhları şâd olsun…

Ek-I

Taşra Mekteplerinde Spor Hayatı: Yozgat Mekteb-i Sultanîsi’nin Futbol Timleri

Resimde 1 numara ile gösterilen Mektep Müdürü Bahaeddin Efendi ve 2 numara ile gösterilen de terbiye-i bedeniye muallimi Salih Şevket Efendi’dir. Resim 1913 yılına aittir.

Ek-II:

 Bu cetvel, Yozgat Mekteb-i Sultanîsi’nin 1331/1915 yılı Ekim ayına ait öğretmen istatistik cetvelidir. Üst kısımda okuldaki öğretmen sayısı verilmektedir. Okulda olması gereken öğretmen sayısı 23’tür. Görev yapan öğretmen sayısı ise 11’dir. Açık olan öğretmen sayısı 12’dir. Bu tarihte, okulun asli kadrosunda hizmet veren öğretmenlerinden 4’ü askerdedir. İkinci kısım ise eğitimin durumu hakkındadır. Müfredata göre okulda açık kalan ders sayısını göstermektedir. Sol kısmının sonunda ise düşünceler bölümü bulunmaktadır. 1915 yılının Ekim ayında, Yozgat Mekteb-i Sultanîsi’nin, lise kısmının Edebiyat ve Fünûn Şubelerinin 11. sınıfları “talebesinin askere sevk edilmeleriyle teşkil etmemiştir.”[13]