GELİBOLU’YU ANLAMAK

ÇANAKKALE MADALYALARI

Erdal KABATEPE
33. Alay Komutanı Binbaşı Ali Faik Bey’in torunu

Çanakkale Savaşları Madalyalarını mağlupların hepsi aldılar, galip Türkler alamadılar.

GİRİŞ

Çanakkale Savaşı, savaş alanının konumu ve yapısı itibariyle çok zor, hem deniz hem kara hem de hava savaşı olması nedeniyle çok nadir ve sonuçları itibariyle de çok önemli bir savaştır. Sonucunda İngiltere ve Fransa’nın prestiji sarsılmış, sömürgelerinde bağımsızlık direnişleri başlamış, Churchill istifa etmiş, Rusya’da Çarlık rejimi yıkılmış, diğer tarafta Avustralya ve Yeni Zelanda da milli irade güçlenmiştir. Bizim için en önemlisi yenilgiler sonrası kurtuluşa yol açmış olmasıdır. Çanakkale Savaşı kazanılmasaydı Kurtuluş Savaşı olamazdı, Cumhuriyet kurulamazdı ve bugün 99. yılını kutlayamazdık.

Çanakkale Savaşı’nın tüm mağlupları; İngiltere, Fransa, Avustralya, Yeni Zelanda, hatta onların işbirlikçileri Birleşik Krallık ve İngiliz Müstemlekeleri, Hindistan Çanakkale Madalyası ve Rozeti dağıttılar. Sadece savaşa katılan askerlere değil, siviller dahil savaşta destek hizmeti sağlayan hemen herkese madalya verildi. Anzak askerinin torunları hala madalya talebinde bulunma hakkına sahiptir. Çanakkale Savaşı mağluplarının dağıttığı madalya ve rozet adedi 20 milyonun üzerindedir. Mağlup devletler cömert davranıp katkısı olan herkesi onurlandırmaya çalışmışlardır. Savaşta hizmet sunan işletmeler, işçileri için, ayrıca rozetler dağıtmışlardır.

Osmanlı Devleti’nin yanında yer alan Almanlar da 5.414.004 adet Alman Demir Haç Madalyası dağıtmıştır. Mustafa Kemal de (Atatürk) Alman Demir Haç Madalyası almıştır. Osmanlı Döneminde Çanakkale ile ilgili az sayıda üst düzey komutana ve sivile “Osmanlı İmtiyaz Madalyası”, “Osmanlı Liyakat Madalyası” ve sadece askerlere “Harp Madalyası” verildiği anlaşılmaktadır. Mustafa Kemal’e Çanakkale Savaşları’ndaki başarıları ve gazilik dolayısıyla her üç madalya da verilmiştir. Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde “İstiklâl Madalyası”nın verilmesi ile geçmişte verilen madalyaların verilmesi durdurulmuştur. 7 Nisan 2016 tarihine kadar 95.261 adet İstiklâl Madalyası verilmiştir. Bugün “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Övünç Madalyası” verilmektedir.

Görüldüğü gibi Çanakkale Savaşı mağluplarının hepsi ve Almanlar madalyalarını aldı, savaşın galibi Türkler alamadılar.

10 Aralık 2020 tarihinde “Çanakkale Savaşlarına Katılanlara Şeref Madalyası Verilmesine Dair Kanun Teklifi” Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunuldu. Bugün Milli Savunma Komisyonu’ndadır.

GELİBOLU SEFERİ İLE BAĞLANTILI MADALYALARDAN BİR DERLEME

Osmanlı Dönemi Madalyaları

 İmtiyaz Madalyası
İmtiyaz Medal

Liyakat Madalyası
Liakat Medal

 Harp Madalyası (Gelibolu Yıldızı)
War Medal

(*) Temin edilememiştir.

MADALYA DAĞITIMINDA SON DURUM

İtilaf Devletleri ve onlara destek veren ülkelerin Çanakkale Savaşı’na katılan veya hizmet veren tüm şehit ve gazileri ile destek hizmeti sağlayanlar Çanakkale Madalyası veya Rozeti ile onurlandırıldı. Osmanlının yanında yer alan Almanlar, savaşa katılan askerler ile askeri faaliyet gösteren sivillere de verdi. Savaşın galibi Türkler bugüne kadar madalya ile onurlandırılmadılar. Sadece Osmanlı İmtiyaz, Liyakat ve Harp Madalyaları çok az sayıda kişiye verilmiş olabilir. (Adedi temin edilememiştir.) Mustafa Kemal’e (Atatürk) Çanakkale Savaşları’ndaki başarıları ve gazilik dolayısıyla her üç madalya da verilmiştir. Türkiye’de Kurtuluş Savaşı’na katılanlara İstiklâl Madalyası verildi. Cumhuriyet Döneminde “İstiklâl Madalyası”nın verilmesi ile geçmişte verilen madalyaların verilmesi durduruldu. 7 Nisan 2016 tarihine kadar 95.261 adet İstiklâl Madalyası verildi. 1988 yılından bugüne Türkiye Cumhuriyeti Devlet Övünç Madalyası verilmektedir. DağıtılanTürkiye Cumhuriyeti Devlet Övünç Madalyası ise 3.115 adettir (19 Ocak 2018 itibariyle, son veriliş tarihi ise 18 Mart 2021, ancak güncel sayı temin edilememiştir). Türkiye Cumhuriyeti Devlet Övünç Madalyası “Yurt içinde veya dışında gösterdiği sorumluluk ve görev anlayışı içinde feragat ve fedakârlık, başarı ve yararlık dolu çalışmalarıyla Türkiye ve Türk Milleti adına haklı gurur kaynağı teşkil ederek malul olanlara ve şehit olan kişilerin mirasçılarına verilen madeni ve altın kaplama semboldür”. (1)

1967 Ağustos’una kadar Anzak Hatıra Madalyonu’na 15.686 başvuru yapıldı, bunun 10.369’u Gelibolu gazisi idi. Bugün itibariyle en az 19.711 madalya verildi. (788 madalya 2009’dan sonra). 2009 öncesi kayıtlarda biraz belirsizlik olduğunu da kabul edersek, verilen madalya sayısı 21.000 ile 22.000 arasında olmalıdır. Gelibolu Yarımadası’nda hizmet veren veya oradaki harekâtta doğrudan destek veren her Anzak askeri- veya 1960 sonlarına kadar yaşamamışsa ailesi- Anzak Hatıra Madalyonu almaya hak kazanır. Anzak askerinin torunları hala madalya talebinde bulunma hakkına sahiptir.

İtilaf Devletleri ve onlara destek veren ülkelerin Çanakkale Savaşı Madalyalarının çoğunun dağıtımında, genellikle belirlenen tarihler arasında belirli bir minimum süre boyunca hizmet vermiş askerler (Kraliyet Donanması üyeleri, denizaşırı ülkelerde hizmet veren fiilen savaşa katılmamış askerler, askerî hizmetten yaralanma veya hastalık nedeni ile onurlu bir şekilde terhis edilen hizmet personeli dahil) yanında siviller de (denizden doğrudan destek verenler, bir savaş bölgesinde en az bir seferde yelken açan Ticaret Donanması üyeleri, Kadın Yardımcı Hava Kuvvetleri, resmi olarak tanınan askeri hastanelerin personeli, hasta ve yaralılara bakan İngiliz Kızıl Haçı ve Aziz John Tarikatı gibi kuruluşların üyeleri, hemşirelik ve yardımcı kuvvetlerde görev yapan kadınlar, hizmetleri HM gemilerinin ve silahlarının hızlı bir şekilde tamamlanması için vazgeçilmez olan işçiler) yer aldı.

İtilaf Devletlerinin doğrudan Çanakkale Savaşı ile ilgili dağıttığı madalya ve rozet miktarı 20 milyonun üzerindedir, genel olarak 1914-1918 dönemine ait dağıtılanlardan Çanakkale Savaşı ile ilgili olanları da dahil edilirse bu adedin çok daha yüksek olduğu söylenebilir.

Almanların madalyaları, askerler yanında askeri faaliyet gösteren sivillere de verildi. 1914-1918 arası verilen Alman Demir Haç Madalyası adedi 5.414.004 idi.

YASA TEKLİFİ

Çanakkale Savaşı’na katılan şehit ve gazilere madalya verilmesi için yazar, 12 Ekim 2020 tarihinde ilgili siyasilere bir mektup gönderdi.

10 Aralık 2020 tarihinde “Çanakkale Savaşlarına Katılanlara Şeref Madalyası Verilmesine Dair Kanun Teklifi” Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunuldu, bugün Milli Savunma Komisyonu’ndadır.

Umalım 100 yıllık bu eksiklik bu yıl giderilir.

(1) Son veriliş tarihi 18 Mart 2021 olan Devlet Övünç Madalyası’nın güncel dağıtım adedi temin edilememiştir. Bilgi Edinme Hakkı çerçevesinde 02/07/2021 tarih 2103493841 numaralı CİMER’e başvuruma 19 Ağustos 2021 tarihinde Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı tarafından aşağıdaki gerekçe ile olumsuz cevap verilmiştir:

“Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezine yaptığınız başvurunuz incelenmiştir. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanununun “İstenecek bilgi veya belgenin niteliği” başlıklı 7nci maddesinde yer alan “Kurum ve kuruluşlar, ayrı veya özel bir çalışma, araştırma, inceleme ya da analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi veya belge için yapılacak başvurulara olumsuz cevap verebilirler.” hükmü uyarınca talebiniz karşılanamamıştır. Bilgi edinme talebi reddedilen başvuru sahibinin yargı yoluna başvurabileceği, yargı yoluna başvurmadan önce kararın tebliğinden itibaren on beş gün içinde Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna yazılı başvuru yolu ile itiraz edebileceği hususunda bilgilerinize sunulur.”

T.C. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’na yaptığım itiraz da 15.09.2021 tarih ve 2021/1122 sayılı kararla oybirliği ile reddedildi.

YAZIDA YER ALAN BİLGİLER AŞAĞIDA ADI VERİLEN KAYNAKLARDA YER ALAN VERİLERDEN YARARLANARAK DERLENMİŞTİR:

TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI https://www.tccb.gov.tr/

A GUIDE TO BRITISH CAMPAIGN MEDALS OF WW1 http://www.greatwar.co.uk/medals/ww1-campaign-medals.htm

AUSTRALIAN GOVERNMENT DEPARTMENT OF DEFENCE  https://www1.defence.gov.au/adf-members-families/honours-awards/medals/imperial-%20awards/wor-%20ld-war-one/anzac-commemorative-medallion 

DIRECTORATE OF HONOURS AND AWARDS & PEOPLE SOLUTIONS DIVISION DEPARTMENT OF DEFENCE, AUSTRALIA  https://www.army.gov.au/our-life/honours-and-awards/defence-honours-and-awards

IMPERIAL WAR MEMORIAL https://www.iwm.org.uk/history/first-world-war-service-medals

WIKIPEDIA https://www.wikipedia.org

BIRITISH “ON WAR SERVICE” BY TONY JAMES