Merkeztepe’nin doğu yamacında, eğimli bir arazi üzerinde bulunan Courtney’s & Steele’s Post Mezarlığı’na gelmeden yaklaşık 80 metre öncesinde, yolun sol tarafındaki arazinin Merkeztepe’nin üst kısmına, adı geçen mezarlığın batı yönündeki köşesine doğru yükseldiği görülür. Aslında arazinin bu bölümü, yol kenarından itibaren yükselen bir yapıda ve ağaçlarla kaplı olduğundan, Courtney’s & Steele’s Post Mezarlığı’nın batı yönündeki köşesini, mezarlığa gelmeden önce yoldan görmek, neredeyse imkansızdır.
“Old Marine Trench” (Eski Denizci Siperi), Arıburnu Cephesi’ndeki muharebeler sırasında günümüzdeki yoldan, Courtney’s & Steele’s Post Mezarlığı’nın batı yönündeki köşesine doğru uzanan meyilli arazi üzerinde kazılmış, yaklaşık 100 metre uzunluğunda bir siperdir.
Anzak Kolordusu’nun yorgun ve yıpranmış birliklerini takviye etmek amacıyla Kraliyet Deniz Piyade Tümeni’nden Arıburnu Cephesi’ne dört tabur gönderilmesi kararlaştırılmış ve bu taburlardan ikisi 28 Nisan 1915 günü saat 16.00 civarında Anzak Koyu’na çıkarılmıştı.
Karaya çıkarılan ilk iki taburun (1’inci Kraliyet Deniz Piyade Tugayı’nın Portsmouth ve Chatham Taburları) ardından 29 Nisan 1915 günü 2’nci Kraliyet Deniz Piyade Tugayı’ndan da iki tabur (Deal ve Nelson Taburları) daha Anzak Koyu’nda karaya çıkarıldı. Bu taburlar; Courtney’s Post’dan itibaren Merkeztepe, Kırmızısırt, Kanlısırt, Yeşiltarla üzerinden Keltepe’ye doğru uzanan ve bu tepenin önlerinde sahilde son bulan Anzak cephe hattından, bir başka deyişle Arıburnu Cephesi’ndeki Anzak cephe hattının güney bölümünden sorumlu 1’inci Avustralya Tümeni emrine verildiler. Bu taburlardan Chatham Taburu, Courtney’s Post (dahil) ile Merkeztepe (dahil) arasındaki cephe hattını, buradaki Anzak taburlarından teslim alarak bu bölgedeki siperlere yerleşti.
Anzak çıkarmasının ilk günü olan 25 Nisan 1915 günü Gedikdere’nin (Owen’s Gully) memba bölümüne kadar ilerleyen ve orada bazı ileri mevzileri tutan Anzak postaları ile sonraki günlerde irtibat kurmakta ve bu postalara asker, malzeme, mühimmat, su ve yiyecek göndermekte zorluklar yaşanmaya başlanmıştı. Bu postalara ulaşmak veya bunları geri almak, Türk keskin nişancılarının ateşleri nedeniyle çok zor bir hale gelmişti. Bu durumu düzeltmek için, bölgeye yerleştirilen Chatham Taburu askerleri, 29 Nisan – 1 Mayıs 1915 günleri arasındaki dönemde, Merkeztepe’nin üst bölümünden Gedikdere’nin memba bölümüne doğru, kuzey – güney ekseninde uzanan bir siper kazdılar. Ancak bu siper, özellikle Kırmızısırt’ın kuzey bölümünde tesis edilmiş Türk mevzilerinden kolaylıkla ateş altına alınabilmekte ve içinde barınmak mümkün olmamaktaydı. Deniz Piyadeleri tarafından kazıldığı için “Marine Trench” (Denizci Siperi) olarak tanımlanan bu siper, içinde barınmak pek mümkün olmadığından kullanılmadı.[1]
19 Mayıs 1915 günü Arıburnu Cephesi’nde gerçekleşen Türk genel taarruzu sırasında bu sipere kadar ulaşan, ancak burada şehit düşen bazı Türk askerlerinin bedenleri, 24 Mayıs 1915 günü icra edilen ateşkese kadar bu siperin içinde kaldı. 24 Mayıs ateşkesi sırasında, bu siperin içinde şehit olan ve büyük olasılıkla 5’inci Tümenin 13’üncü Piyade Alayına mensup olan Türk askerlerinin bedenlerinin üzerine Anzak askerleri tarafından toprak atılarak, Denizci Siperi’nin üzeri kapatıldı. Sonrasında ise bu siper, Anzaklar tarafından “Old Marine Trench” olarak anıldı ve gerek siper krokilerine, gerekse bazı haritalara bu şekilde yazıldı.
2 Ekim 1915 günü çekilmiş, AWM arşivinde “RC04312” arşiv numarası ile kayıtlı bulunan hava fotoğrafında, “Old Marine Trench” (Eski Denizci Siperi).
Söz konusu hava fotoğrafı, öncelikle uydu görüntüsü üzerine oturtulmuş (solda) ve adı geçen siper, kırmızı renk ile işaretlenmiştir. Sonrasında hava fotoğrafı kaldırılmış ve bu siperin günümüz arazi görüntüsü (sağda) üzerindeki yeri belirlenmiştir.
AWM arşivinde “A01003” arşiv numarası ile kayıtlı bulunan soldaki fotoğrafta,
19 Mayıs Taarruzu sırasında şehit düşen ve bedenleri Marine Trench içinde kalan
Türk şehitleri, yine AWM arşivinde “A01008” arşiv numarası ile kayıtlı bulunan sağdaki fotoğrafta ise Türk şehitlerinin bedenleri üzerine toprak çekilerek
Marine Trench’in üzeri kapatılmış hali görülüyor.
Her iki fotoğrafta da arka planda Gedikdere (önde) ve Kırmızısırt (arkada) görülmekte.
[1] “The Official History Of Australia In The War Of 1914 – 1918”, Volume I, “The Story Of Anzac, The First Phase”, C. E. W. BEAN, Australia, Sydney, 1921, “XXIII. The Relief by the Marines”, Sayfa 532 – 541