Büyük savaşın sinyallerinin verildiği 20. yy başlarında Kuzey Denizi’nde Alman donanmasının gücü hissedilmeye başlanmıştı. Böyle olunca Kuzey Denizi’ndeki hakimiyeti elde tutmaya çalışan İngilizler, son sistem savaş gemilerinin çoğunluğunu kaydırmak mecburiyetinde kalmıştır. İngilizlerin, dönemin şartlarına uygun olan harp gemilerini Kuzey Denizi’ne kaydırması da başta Akdeniz olmak üzere yakın denizlerdeki kontrolün Fransızlara bırakılmasına neden olmuştur.
İngiltere ve Fransa arasında 6 Ağustos 1914 tarihinde yapılan anlaşma da Akdeniz ve Manş Denizi civarının yönetimini Fransız donanmasına vermektedir. Ancak, Akdeniz’de dolaşan Goeben ve Breslau Alman savaş gemilerinin yakalanması sürecine kadar İngiliz savaş gemilerinin bir kısmı Fransız deniz sahası içerisinde bulunuyordu. Fakat bu savaş gemilerinin emirlerini doğrudan İngiltere’den alması ve Akdeniz’de bulunan Fransız donanma komutanının emirlerine riayet etmemesi söz konusuydu.
Bu durum ilerleyen zamanlarda Akdeniz’de bulunan İngiliz ve Fransız donanma komutanları arasında bazı anlaşmazlıklar doğuracaktır. Bu anlaşmazlıklar da Çanakkale Boğazı’na bir saldırı düzenleneceğinin kesinleşmesi ve uzun zamandır Goeben ve Breslau’nun arkasından Boğaz önüne gelen İngiliz filosunun olaylara daha iyi hakim olmasından dolayı İngiltere Deniz Bakanı Churchill’in Fransız Deniz Bakanı Augagneur’a durumu anlatıp kabul ettirmesiyle son bulur.
Bununla birlikte I. Dünya Savaşı’na İngiltere ile birlikte yola çıkan ve bu ülkenin yoldaşlığını yapan Fransa, Çanakkale Cephesi’nde de müttefikini yalnız bırakmamıştır.
İki ülkenin Akdeniz’deki savaş gemilerinin bir araya getirilerek oluşturulan “Birleşik Filo”, kendilerine amaç olarak Çanakkale Boğazı’nın geçilmesini belirlemişti. Çanakkale’deki Fransız savaş gemileri, İngiliz harp gemilerine nazaran daha zayıf bir kuvvet teşkil etmesine rağmen bu muharebede etkili görevler üstlenmiştir.
Daha önceki yazımızda 1915 senesinde Bahriye Nezâreti Birinci Dâire İkinci Şubesi tarafından tertip edilen, Matbaa-i Bahriye tarafından basılan, “İngiltere ve Fransa’nın Bahr Sefid’de Bulunan Sefâin’i Harbiyesi’nin Albümü” adlı yayında bahsedilen İngiltere’ye ait harp gemilerinin özellikleri tablolaştırılarak sunulmuştu. Bu yazımızda ise aynı yayında geçen Fransa’ya ait harp gemilerinin özellikleri tablolaştırılarak sunulacaktır. Bununla birlikte Çanakkale Cephesi’nde görev alan İngiliz ve Fransız harp gemilerinin muharebe özelliği genel olarak anlatılmış olacaktır.
Fransa’ya Ait Harp Gemilerinin Teknik Özellikleri
| Geminin Adı | İkmal Tarihi | Sınıfı | Mâ-i Muhreci | Tûlü | Arzı | Çektiği Su | Makine iş’âr-ı Bârgîr Kuvveti | Aldığı Kömür Mahruki | Sür’ati |
| Ton | Kadem | Kadem | Kadem | Ton | Mil | ||||
| Courbet[1] | 1911 | Drednod | 23.467 | 541 ½ | 88 ½ | 29 ½ | 28.000 | 900 ilâ 2.700:
1.000 ton da yağ |
21 |
| Voltaire[2] | 1911 | Zırhlı | 18.400 | 475 ¾ | 84 ¾ | 27 ½ | 22.500 | 925 ilâ 2.100 | 19,4 |
| Verite[3] | 1908 | Zırhlı | 14.900 | 439 | 79 ½ | 28 | 18.000 | 905 ilâ 1.825 | 18 |
| Republique[4] | 1906 | Zırhlı | 14.856 | 439 | 79 ½ | 27 ⅓ | 17.500 | 900 ilâ 1.850 | 18 |
| Suffren | 1903 | Zırhlı | 12.750 | 410 | 70 | 28 ¼ | 16.200 | 820 ilâ 1.150 | 16 |
| Bouvet[5] | 1896 | Zırhlı | 12.205 | 397 | 70 ⅓ | 28 ½ | 14.000 | 620 ilâ 800 | 17 |
| Golva[6]
Saint Louis (1900) |
1899 | Zırhlı | 11.260 | 380 ½ | 67 ¼ | 28 | 14.500 | 680 ilâ 1.000 ve 200 ton yağ | 18 |
| Ernest Renan | 1908 | Zırhlı kruvazör | 13.644 | 515 | 70 ¼ | 27 | 37.000 | 1.350 ilâ 2.300 | 23 |
| Jules Michelet | 1908 | Zırhlı kruvazör | 12.600 | 485 | 70 | 27 | 29.000 | 1.400:
2.300 |
22 |
| Leon Gambetta[7] | 1903 | Zırhlı kruvazör | 12.416 | 476 | 70 ¼ | 26 ½ | 27.500 | 1.320 ilâ 2.100 | 22 |
| Jurien de la Graviere | 1901 | Muhafazalı kruvazör | 5.685 | 440 | 78 ⅔ | 22 | 17.000 | 600 ilâ 900 | 23 |
| Latouche Treville[8] | 1892 | Muhafazalı kruvazör | 4.750 | 347,8 | 45,9 | 19,6 | 8.300 | 600 | 18,5 |
| Du Chayla[9] | 1895 | Muhafazalı kruvazör | 4.000 | 325 ½ | 45 | 23 | 9.500 | 624 | 19 |
| Foudr | 1897 | Hafif tayyâre sefînesi | 6.086 | 374 ½ | 51 ¾ | 25 | 11.400 | 832 | 19,9 |
| Renaudin[10] | 1913 | Torpido muhribi | 756 | 256 | 26 | 9,8 | 14.300 | 140 | 30 |
| Hussar | 1908 | Torpido muhribi | 403 | 216,5 | 21,6 | 9,8 | 7.645 | 37 | 30,4 |
| Etander | 1908 | Torpido muhribi | 335 | 190,3 | 20,3 | 9,8 | 6.710 | 30 ilâ 62 | 28 |
Fransa’ya Ait Harp Gemilerinin Silahları ve Zırh Kalınlıkları
| Geminin Adı | Eslihası | Zırhının Sihanı |
| Courbet | 12 adet 30,5 santimetrelik 50 çapında, 22 adet 14 santimetrelik 50 çapında, 4 adet 57 milimetrelik, 4 adet tahte’lbahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 26,9 santimetre, başta ve kıçta kuşak nihayeti 18 santimetre, taretler 30,5 santimetre, taret kâ’ideleri 26,9 santimetre, ikinci derece bataryası 17,7, kapüdan kulesi 29,9 santimetre, muhafaza güvertesi 5,7 santimetre (Krup çeliği). |
| Voltaire | 4 adet 30,5 santimetrelik 50 çapında, 12 adet 24 santimetrelik 50 çapında, 16 adet 75 milimetrelik, 10 adet 47 milimetrelik, 2 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 25,3 santimetre, başta ve kıçta kuşak nihayeti 15,2 santimetre, muhafaza güvertesi 7,6 santimetre, taretler 31,7 santimetre, taret kâ’ideleri 27,9 santimetre, ikinci derecedeki taretler 29,9 santimetre, kapüdan kulesi 30,5 santimetre (Krup çeliği). |
| Verite | 4 adet 30,5 santimetrelik 50 çapında, 10 adet 19 santimetrelik 45 çapında, 13 adet 65 milimetrelik, 10 adet 47 milimetrelik, 2 adet fevka’l-bahr bordada ve 2 adet tahte’lbahr 1904 sistemi torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 27,9 santimetre, başta kuşak nihayeti 22,8 santimetre, kıçta kuşak nihayeti 17,7 santimetre, muhafaza güvertesi 7,6 santimetre, birinci derecedeki taretleri 31,7 santimetre, taret kâ’ideleri 27,9 santimetre, ikinci derecedeki taretleri 14 santimetre, kapüdan kulesi 27,9 santimetre (Krup çeliği). |
| Republique | 4 adet 30,5 santimetrelik 45 çapında, 18 adet 16,4 santimetrelik 45 çapında, 25 adet 47 milimetrelik, 2 adet 37 milimetrelik, 3 adet fevka’l-bahr, 2 adet tahte’lbahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 27,9 santimetre, başta ve kıçta kuşak nihayetleri 17,7 santimetre, muhafaza güvertesi 7,6 santimetre, taretler 31,7 santimetre, taret kâ’ideleri 27,9 santimetre, ikinci derecedeki taretler 15 santimetre, kapüdan kulesi 33 santimetre. |
| Suffren | 4 adet 30,5 santimetrelik 45 çapında, 10 adet 16,4 santimetrelik 45 çapında, 8 adet 10,2 santimetrelik, 22 adet 47 milimetrelik, 2 adet fevka’l-bahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 30,5 santimetre, başta ve kıçta kuşak nihayetleri 22,8 santimetre, muhafaza güvertesi 7,6 santimetre, taretler 33 santimetre, taret kâ’ideleri 25,3 santimetre, bataryası 13 santimetre, ikinci derecedeki taretler 13 santimetre, kapüdan kulesi 25,3 ilâ 30,5 santimetre (Harvey çeliği). |
| Bouvet | 2 adet 30,5 santimetrelik 40 çapında, 2 adet 27,4 santimetrelik 40 çapında, 8 adet 14 santimetrelik 45 çapında, 8 adet 10,2 santimetrelik, 10 adet 47 milimetrelik, 20 adet 37 milimetrelik, 2 adet tahte’lbahr ve 2 adet fevka’l-bahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 40,6 santimetre, başta kuşak 30,5 santimetre, kıçta kuşak nihayeti 25,3 santimetre, muhafaza güvertesi 8,9 santimetre, taretler 37,2 santimetre, taret kâ’ideleri 20,3 santimetre, küçük taretler 10 santimetre, kapüdan kulesi 25,3 santimetre (Sert çelik). |
| Golva
Saint Louis (1900) |
4 adet 30,5 santimetrelik 40 çapında, 10 adet 14 santimetrelik, 8 adet 10,2 santimetrelik, 20 adet 47 milimetrelik, 4 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 40,6 santimetre, başta ve kıçta kuşak nihayetleri 25,3 santimetre, muhafaza güvertesi 3,7 santimetre, baş tareti 22,8 santimetre, kıç tareti 27,9 santimetre, palavra güvertesi 7,6 santimetre, bataryası 6,7 santimetre, kapüdan kulesi 30,5 santimetre (Harvey çeliği). |
| Ernest Renan | 4 adet 19,4 santimetrelik 45 çapında, 12 adet 16,4 santimetrelik 50 çapında, 16 adet 65 milimetrelik, 8 adet 47 milimetrelik, 2 adet 37 milimetrelik, 2 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 17 santimetre, başta ve kıçta kuşak nihayetleri 7,6 santimetre, muhafaza güvertesi 6,3 santimetre, taretler 15,2 santimetre, taret kâ’ideleri 12,6 santimetre, ikinci derecedeki taretler 10,1 santimetre, kapüdan kulesi 20,3 santimetre (Krup çeliği). |
| Jules Michelet | 4 adet 19 santimetrelik 45 çapında, 12 adet 16,4 santimetrelik 50 çapında, 24 adet 47 milimetrelik, 2 adet tahte’lbahr, 2 adet fevka’l-bahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 17 santimetre, başta ve kıçta kuşak nihayeti 7,6 santimetre, muhafaza güvertesi 6,3 santimetre, taretler 15,2 santimetre, taret kâ’ideleri 12,6 santimetre, bataryası 10 santimetre, ikinci derecedeki taretler 10 santimetre, ikinci derecedeki taret kâ’ideleri 12,6 santimetre, kapüdan kulesi 20,3 santimetre (Krup çeliği). |
| Leon Gambetta | 4 adet 19,4 santimetrelik 45 çapında, 16 adet 16,4 santimetrelik 45 çapında, 24 adet 47 milimetrelik, 3 adet fevka’l-bahr ve 2 adet tahte’lbahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 17 santimetre, başta ve kıçta kuşak nihayetleri 7,6 santimetre, muhafaza güvertesi 6,3 santimetre, taretler 20,3 santimetre, taret kâ’ideleri 20,3 santimetre, ikinci derecedeki taretler 14 santimetre, kapüdan kulesi 20,3 santimetre (Krup çeliği). |
| Jurien de la Graviere | 8 adet 16,4 santimetrelik 45 çapında, 10 adet 47 milimetrelik, 2 adet fevka’l-bahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Muhafaza güvertesi 7,6 santimetre, kapüdan kulesi 16,5 santimetre (Nikelli harvey). |
| Latouche Treville | (87 modeli) 2 adet 19,4 santimetrelik 45 çapında, 6 adet 14 santimetrelik 45 çapında, 6 adet 65 milimetrelik, 4 adet 47 milimetrelik, 4 adet 45 santimetrelik fevka’l-bahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 8,5 santimetre, taretler 10 santimetre, kapüdan kulesi 9,1 santimetre, muhafaza güvertesi 5,5 santimetre (Çelik). |
| Du Chayla | (87 modeli) 6 adet 16,4 santimetrelik 45 çapında, 4 adet 10 santimetrelik, 4 adet 47 milimetrelik, 11 adet 37 milimetrelik, 4 adet 36 santimetrelik fevka’l-bahr torpido tuyubu. | Muhafaza güvertesi 7,6 santimetre, ana güverte üzerine mevzii 16,4 santimetrelik topların siperleri 5 santimetre. |
| Foudr[11] | 8 adet 10 santimetrelik, 4 adet 65 milimetrelik, 2 adet 37 milimetrelik, 5 adet torpido tuyubu. | Muhafaza güvertesi 8,8 santimetre, kazamatları 9,8 santimetre, makine üstü 9,8 santimetre, kapüdan kulesi 12 santimetre. |
| Renaudin | 2 adet 10,2 santimetrelik, 4 adet 65 milimetrelik top, 4 adet 45 santimetrelik torpido tuyubu. | |
| Hussar | 6 adet 65 milimetrelik top, 2 adet 45 santimetrelik torpido tuyubu. | |
| Etander | 1 adet 65 milimetrelik, 6 adet 47 milimetrelik top, 2 adet 45 santimetrelik torpido tuyubu. |
Çanakkale Savaşları Araştırmacı-Yazar
Bayram AKGÜN
baryamakgun@hotmail.com
[1] << Jean Bart >>, << Paris >> ve << France >> de bu sınıftandır.
[2] <<Vergniaud>>, <<Condorcet>>, <<Diderot>>, <<Mirabeau>> ve <<Danton>> da bu sınıftandır.
[3] <<Democratie>> ve <<Justice>> de bu sınıftan olup 1907-1908 tarihleri yapımlıdır.
[4] <<Patrie>> de bu sınıftandır.
[5] 5 Mart – 331 tarihinde Çanakkale medhalinde gark edilmiştir.
[6] <<Charlemagne>> de bu sınıftandır. Bu sefine ile <<Saint Louis>> zırhlısı 1908 senesinde tamir edildikleri gibi <<Golva>> zırhlısı da 1907 senesinde tamir edilmiştir.
[7] 1906 yılında ikmal edilen <<Jules Ferry>> ve <<Victor Hugo>> da bu sınıftandır.
[8] <<Amiral Charner>> ve <<Bruix>> de bu sınıftandır.
[9] <<Cassard>> de bu sınıftandır.
[10] <<Bisson>>, <<Commandant Lucas>> ve <<Protet>> de bu sınıftandır.
[11] Bu sefîne, bir balon ile tahte’lbahrleri taşıyabilecek tertibat ile mücehhez olduğu gibi fabrikası da vardır. 1912 senesinde de tayyâre alabilmek üzere tertibat yapılmıştır.