1. Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında şüphesiz dünyanın en güçlü donanmasına sahip olan ülke İngiltere’ydi. Bu bağlamda savaş boyunca Akdeniz bu ülkenin kontrolü altında tutuluyordu.
İngiliz donanması Fransız donanması ile birleşerek “Birleşik Filo” adı altında yenilmeyeceği düşünülen bir armada oluşturmuşlardı. Bu armada ile yapılacak olan ilk iş de Çanakkale Boğazı’nın geçilmesiydi.
Bu donanmanın amiral gemisini ise daha çiçeği burnunda henüz bir yaşında olan, donanmanın gözbebeği Queen Elizabeth’ti. Üzerindeki muhteşem 38 cm.lik toplarıyla deneme atışlarını Çanakkale Boğazı’ndaki tabyalar üzerinde gerçekleştirecekti.
Büyük bir iştah ve güven duygusuyla 19 Şubat 1915 tarihinde Boğaz’ın giriş istihkamlarını bombardımana tutarak Çanakkale Cephesi’ni fiilen açmış oluyorlardı. İngilizler sadece donanma ile Boğaz’a saldırmakla geçmiş tarihlerinde yapılan benzer harekâtlardan ders almadıklarını da göstermişlerdi. Şu da bir gerçektir ki İngilizlerin Boğaz’ı donanmayla geçme teşebbüsünde bulunmalarında, böyle bir harekâta girişmelerinde, Osmanlı Devleti’nin Boğaz’da bu filoya karşı durabilecek elle tutulabilir bir donanmasının olmayışı da teşvik etmiştir. Filo içerisinde bulunan savaş gemilerinin dönemin teknolojisi göz önünde bulundurulduğunda vasatinin üzerinde olması da İngilizleri, tabyaların gemi toplarıyla susturulabileceği düşüncesine sevk etmiştir.
İngiliz donanmasında bulunan savaş gemilerinin topları, torpidoları, zırhları, sürati, manevra ve savaş kabiliyetleri vb. bakımından incelenmesi, bu dünya devletinin böyle riskli bir harekâta girişmesinde donanmaya olan güvenlerini de bir nebze olsun ortaya koyacaktır.
Bu çalışmamızda, 1915 senesinde Bahriye Nezâreti Birinci Dâire İkinci Şubesi tarafından tertip edilen, Matbaa-i Bahriye tarafından basılan, “İngiltere ve Fransa’nın Bahr Sefid’de Bulunan Sefâin’i Harbiyesi’nin Albümü” adlı yayında bahsedilen İngiltere’ye ait harp gemilerinin özellikleri tablolaştırılarak sunulmuştur.
İngiltere’ye Ait Harp Gemilerinin Teknik Özellikleri
| Geminin Adı | İkmal Tarihi | Sınıfı | Mâ-i Muhreci | Tûlü | Arzı | Çektiği Su | Makine iş’âr-ı Bârgîr Kuvveti | Aldığı Kömür Mahruki | Sür’ati |
| Ton | Kadem | Kadem | Kadem | Ton | Mil | ||||
| Queen Elizabeth[1] | 1914 | Drednod | 27.500 | 650 | 94 | 27 ½ | 28.000 | 4.000 Yağ | 25 |
| Indefatigable[2] | 1911 | Hatt-ı Harp Kruvazörü | 17.250 | 560 | 78 ½ | 29 | 41.000 | 1.000 ilâ 2.500 | 25 |
| Inflexıble Indomitable[3] | 1908 | Hatt-ı Harp Kruvazörü | 17.250 | 560 | 78 ½ | 29 | 41.000 | 1.000 ilâ 2.500 | 25 |
| Agamemnon[4] | 1907 | Zırhlı | 16.500 | 435 | 79 ½ | 27 | 16.750 | 900 ilâ 2.000 ve 400 ton yağ | 18,5 |
| Irresistıble[5] | 1902 | Zırhlı | 15.000 | 411 | 75 | 29 | 15.000 | 900 ilâ 2.200 | 18 |
| Majestic[6] | 1895 | Zırhlı | 14.900 | 399 | 75 | 30 | 12.000 | 1.200 ilâ 2.000 | 17,5 |
| Cornwallis[7] | 1904 | Zırhlı | 14.000 | 418 | 75 ½ | 27 ¼ | 18.000 | 900 ilâ 2.000 | 19 |
| Vengeance[8]
Albion |
1901-1902 | Zırhlı | 12.950 | 400 | 74 | 26 ½ | 13.500 | 1.000 ilâ 2.300 | 18,25 |
| Triumph[9] | 1904 | Zırhlı | 11.800 | 458 | 71 | 24 ⅔ | 14.000 | 800 ilâ 2.000 | 18 |
| Black Prince[10] | 1906 | Kruvazör | 13.550 | 480 | 73 ½ | 27 ½ | 23.500 | 1.000 ilâ 2.000 ve 600 ton yağ | 22,3 |
| Warrior[11] | 1908 | Kruvazör | 13.550 | 480 | 73 ½ | 27 ½ | 23.500 | 1.000 ilâ 2.000 ve 400 ton yağ | 22,3 |
| Doris[12] | 1896 | Hafif Kruvazör | 5.600 | 364 | 54 | 23 | 9.600 | 550 ilâ 1.076 | 19,5 |
| Dublin[13] | 1912 | Hafif Kruvazör | 5.400 | 430 | 48 ¾ | 15 ¼ | 22.000 | 750 ilâ 1.000 | 25 |
| Weymouth[14] | 1911 | Hafif Kruvazör | 5.250 | 430 | 48 ½ | 15 ¼ | 22.000 | 750 ilâ 1.000 | 25 |
| Gloucester[15] | 1909 | Hafif Kruvazör | 4.800 | 430 | 47 | 15 ¼ | 22.000 | 600 ilâ 750 | 25 |
| Blenheim[16] | 1890 | Torpido Depo Gemisi | 9.000 | 375 | 65 | 27 ½ | 20.000 | 670 | 21 |
| Hussar[17] | 1894 | Torpido ve gambot | 1.070 | 250 | 30 ½ | 13 | 3.500 | 100 ilâ 160 | 18,5 |
| Pincher[18] | 1909 | Torpido Muhribi | 860:910 | 269:271,7 | 27:28 | 8,7:9,1 | 12.600 | 102:115 | 27,5 |
| Wolverine[19] | 1910 | Torpido Muhribi | 900:975 | 264:275 | 28 | 8,1:8,7 | 12.000
12.600 |
100:118 | 27,1:27,9 |
| Philomel | 1890 | Hafif Kruvazör | 2.575 | 265 | 41 | 18 ½ | 4.000 | 440 | 16,5 |
İngiltere’ye Ait Harp Gemilerinin Silahları ve Zırh Kalınlıkları
| Geminin Adı | Eslihası | Zırhının Sihanı |
| Queen Elizabeth | 8 adet 38,1 santimetrelik 45 çapında, 16 adet 15,2 santimetrelik 50 çapında, 12 adet 7,6 santimetrelik tayyâre topu, 4 adet 47 milimetrelik, 4 adet 53 santimetrelik bordada tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 24,3 santimetre, kuşak nihayetleri 10,2 santimetre, taretler 34,3 santimetre, kapüdan kulesi 34,3 santimetre, muhafaza güvertesi 5,5 santimetre, ana güvertenin yan tarafları vasat da 20,3 santimetre (Krup çeliği). |
| Indefatigable | 8 adet 30,5 santimetrelik 50 çapında, 16 adet 10,2 santimetrelik, 3 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Zırh kuşağı vasat da 17,7 santimetre, baş ve kıçta 10,2 santimetre, taretler 35,4 santimetre (Krup çeliği). |
| Inflexıble Indomitable | 8 adet 30,5 santimetrelik 45 çapında, 16 adet 10,2 santimetrelik, 3 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Zırh kuşağı vasat da 17,7 santimetre, baş ve kıçta 10,2 santimetre, taretler 35,4 santimetre (Krup çeliği). |
| Agamemnon | 4 adet 30,5 santimetrelik 45 çapında, 10 adet 23,4 santimetrelik 50 çapında, 15 adet 7,6 santimetrelik 50 çapında, 16 adet 47 santimetrelik, 2 adet maksim, 5 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 30,5 santimetre, baş tarafta kuşak nihayeti 15,2 santimetre, kıç tarafta kuşak nihayeti 10,2 santimetre, barbetleri 35,5 santimetre, taretleri 20,3 santimetre, ikinci derecedeki taretler 17,7 santimetre, kapüdan kulesi 30,5 santimetre, muhafaza güvertesi 5,1 santimetre (Krup çeliği). |
| Irresistıble | 4 adet 30,5 santimetrelik 40 çapında, 12 adet 15,2 santimetrelik 45 çapında, 18 adet 7,6 santimetrelik, 6 adet 47 milimetrelik, 3 adet maksim, 4 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 22,8 santimetre, baş tarafta kuşak nihayeti 5,1 santimetre, kıç tarafta kuşak nihayeti 3 santimetre, bölmeler 30,5 santimetre, barbetler 30,5 santimetre, taretler 20,3 ilâ 25,3 santimetre, kapüdan kulesi 30,5 santimetre, muhafaza güvertesi 7,6 santimetre (Krup çeliği). |
| Majestic | 4 adet 30,5 santimetrelik 35 çapında, 12 adet 15,2 santimetrelik 40 çapında, 16 adet 7,6 santimetrelik, 12 adet 47 milimetrelik, 2 adet maksim, 4 adet tahte’lbahr, 1 adet fevka’l-bahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 22,8 santimetre, bölmeleri 35,5 santimetre, barbetler 35,5 santimetre, taretler 25,3 santimetre, kapüdan kulesi 35,5 santimetre, muhafaza güvertesi vasat da 10, 2 santimetre (Harvey çeliği). |
| Cornwallis | 4 adet 30,5 santimetrelik 40 çapında, 12 adet 15,2 santimetrelik 45 çapında, 12 adet 7,6 santimetrelik, 6 adet 47 milimetrelik, 2 adet maksim, 4 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 17,7 santimetre, baş tarafta kuşak nihayeti 7,6 ilâ 12,6 santimetre, kıç tarafta kuşak nihayeti 3 santimetre, barbetler 27,9 santimetre, taretler 15,2 santimetre, kapüdan kulesi 30,5 santimetre, muhafaza güvertesi 5,5 santimetre (Krup çeliği). |
| Vengeance
Albion |
4 adet 30,5 santimetrelik 35 çapında, 12 adet 15,2 santimetrelik 40 çapında, 12 adet 7,6 santimetrelik, 6 adet 47 milimetrelik, 2 adet maksim, 4 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 15,2 santimetre, baş tarafta kuşak nihayeti 5,1 santimetre, kıç tarafta kuşak nihayeti 3 santimetre, bölmeler 30,5 santimetre, barbetler 30,5 santimetre, taretler 20,3 santimetre, kapüdan kulesi 30,5 santimetre, muhafaza güvertesi 5,5 santimetre (Harvey nikel) |
| Triumph | 4 adet 25,3 santimetrelik 45 çapında, 14 adet 18,9 santimetrelik 50 çapında, 1 adet 7,6 santimetrelik, 4 adet 65 milimetrelik, 4 adet maksim, 2 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 17,7 santimetre, kuşak nihayetleri 7,6 santimetre, barbetler 25,3 santimetre, taretler 15,2 ilâ 20,3 santimetre, top anbarı 15,2 santimetre, bataryası 17,7 santimetre, kapüdan kulesi 25,3 santimetre, muhafaza güvertesi 3,8 santimetre (Krup çeliği). |
| Black Prince | 6 adet 23,4 santimetrelik 45 çapında, 10 adet 15,2 santimetrelik 50 çapında, 20 adet 3 librelik, 3 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 15 santimetre, başta 10,2 santimetre, kıçta 5,7 santimetre, taretler 20,3 santimetre, bataryası 15 santimetre (Krup çeliği). |
| Warrior | 6 adet 23,4 santimetrelik 45 çapında, 24 adet 76 milimetrelik, 1 adet 47 milimetrelik, 3 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Vasat da zırh kuşak 15 santimetre, başta 10,4 santimetre, kıçta 10,6 santimetre, muhafaza güvertesi 4,42 santimetre, taretler 20,3 santimetredir. |
| Doris | 11 adet 15 santimetrelik 45 çapında, 9 adet 7,6 santimetrelik, 7 adet 47 milimetrelik, 2 adet makineli, 2 adet tahte’lbahr, 1 adet fevka’l-bahr 45 santimetrelik torpido tuyubu. | Zırh güverte 6,3 santimetre, makine kaportalı 15,2 santimetre, kapüdan kulesi 15,2 santimetre. |
| Dublin | 8 adet 15,2 santimetrelik 50 çapında, 4 adet 47 milimetrelik, 2 adet 53,3 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Muhafaza güvertesi 5,1 santimetre. |
| Weymouth | 8 adet 15 santimetrelik, 4 adet 47 milimetrelik, 2 adet 53,3 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Muhafaza güvertesi 5 santimetre. |
| Gloucester | 2 adet 15 santimetrelik, 10 adet 10,2 santimetrelik, 4 adet 47 milimetrelik, 2 adet 45 santimetrelik tahte’lbahr torpido tuyubu. | Muhafaza güvertesi 5 santimetre. |
| Blenheim | 4 adet 15 santimetrelik 40 çapında, 4 adet 10 santimetrelik 50 çapında, 4 adet 76 milimetrelik, 6 adet 65 milimetrelik, 2 adet tahte’lbahr ve 2 adet fevka’l-bahr 35,06 santimetrelik torpido tuyubu. (Destroyerler için ayrıca çuval derûninde 470 ton kömür alabilmektedir). | |
| Hussar | 2 adet 12 santimetrelik, 4 adet 65 milimetrelik, 5 adet 45 santimetrelik torpido tuyubu. | |
| Pincher | 1 adet 10,2 santimetrelik, 3 adet 76 milimetrelik, 2 adet 53,3 santimetrelik torpido tuyubu. | |
| Wolverine | 1 adet 10,2 santimetrelik, 3 adet 76 milimetrelik, 2 adet 53,3 santimetrelik torpido tuyubu. | |
| Philomel | 8 adet 12 santimetrelik 40 çapında, 8 adet 3 librelik, 4 adet 35,5 santimetrelik fevka’l-bahr torpido tuyubu. | Muhafaza güvertesi 6,2 santimetre. |
Çanakkale Savaşları Araştırmacı-Yazar
Bayram AKGÜN
baryamakgun@hotmail.com
[1] Bu sınıftan henüz ikmâl edilmeyen << Warspite, Valiant, Barham ve Malaya >> drednodları vardır.
[2] << New Zeland >> ve az bir farkla << Australia >> da bu sınıftandır.
[3] << Invincible >> de bu sınıftandır.
[4] 1908 de ikmâl edilen << Lord Nelson >> da bu sınıftandır.
[5] << Implacable >> da bu sınıftandır. Bu sefîne 5 – Mart – 331 (18 Mart 1915) te Çanakkale medhalinde batırılmıştır.
[6] Majestic sınıfından dokuz zırhlı vardır: << Magnificent >>, << Hannibal >>, << Prince George >>, << Victorious >>, << Jüpiter >>, << Mars >>, << Sezar >>, << Illustrious >>.
[7] 1903’te ikmâl edilen << Duncan >>, << Exmouth >>, << Albemarle >> ve << Russell >> de bu sınıftandır.
[8] << Canopus >>, << Goliath >>, << Glory >> de bu sınıftandır. Aynı sınıfta bulunan << Ocean >> da 5 – Mart – 331 (18 Mart 1915) te Çanakkale medhalinde batırılmıştır.
[9] << Swiftsure >> de bu sınıftandır.
[10] 1905’te ikmâl edilen << Duke of Edinburg >> de bu sınıftandır.
[11] 1907’de ikmâl edilen << Achilles>>, << Cochrane >> ve << Natal >> de bu sınıftandır.
[12] << Eclipse >>, << Tallbot >>, << Minerva >>, << Venus >>, << Juno >>, << Diana >>, << Dido >> ve << Isis >> de bu sınıftandır.
[13] << Southampton >> ve << Chatham >> da bu sınıftandır.
[14] << Yarmouth >>, << Falmouth >> ve << Dardtmouth >> da bu sınıftandır.
[15] << Bristol >>, << Glasgow >>, << Liverpool >> ve << New Castle >> da bu sınıftandır.
[16] << Blake >> de bu sınıftandır.
[17] << Hazard >> da bu sınıftandır.
[18] <<Scorpion>>, <<Mosquito>>, <<Beagle>>, <<Bulldog>>, <<Foxhound>> ve <<Grasshopper>> da bu sınıftan olup 1909/1910 tarihlerinde ikmal edilmişlerdir.
[19] <<Rattlesnake>>, <<Scourge>>, <<Savage>>, <<Basilikos>> ve <<Harpy>> de bu sınıftandır.