GELİBOLU’YU ANLAMAK

Mestan oğlu Hasan Onbaşı, Kütahya – Gediz Arapşah Köyü

Kadir oğlu Süleyman Onbaşı, Çorum İskilip Lape Köyünden (şimdiki adı Bayat Yoncalı Köyü)

Ahmetoğlu Mustafa Onbaşı– Çanakkale Biga Selvi Köyü

Emekliliğimin ilk yıllarında Çanakkale Kahramanlarının yaşam öykülerini araştırırken, Genelkurmay başkanlığımızın Çanakkale Cephesi Harekâtı kitabında 27. Alay Kumandanı Yarbay Şefik Bey’in (Aker) 05 Haziran 1915 tarihli Bombasırtı harp raporu,  27. alay 3. Taburdan (Uşaklı Yüzbaşı Halis’in taburu) üç el bombacının harekatı ve kimlik bilgileri ilgimi çekti.

Bu üç el bombacının künyeleri en ince detayına kadar yazılmıştı rapora. Harekât şimdiki 57. Alay Şehitliği otoparkına girmeden Yüzbaşı Mehmet Şehitliği güneyinde 31 ve 32 nolu siperler bölgesinde gerçekleşmişti. 04 Haziran gecesi Topbayırı’ndaki karargâhından cepheyi gözlemleyen 19. Tümen kumandanı Kurmay Albay Mustafa Kemal, 27. Alay ve 57. Alay siperlerinin arası İngiliz ve Anzak askerleri tarafından işgal edilmiş olduğunu görür ve komutanlara siperlerimizin düşman askerlerinden temizlenmesini emreder. İki komutanda kendine ait siperlerde düşman askeri olmadığını belirtir.

Şefik Bey’in Raporun ekinde gösterdiği siper tahkimatını gösterdiği kroki

Mustafa Kemal 27. Alay Komutanı Yarbay Şefik Beyden Bombasırtı’ndaki Türk siperlerinin düşman işgalinden temizlenmesini emreder. Albay Şefik Bey 27. Alay 3. Taburdan seçtiği üç gönüllü onbaşının ceplerini el bombalarıyla doldurarak siperlerimizi işgal eden düşman askerleri üzerine el bombası taarruzu yaptırır. Bombasırtı’ndaki 31 ve 32 nolu Türk siperleri düşman işgalinden temizlenir. Şefik Bey 5 Haziran sabahı Tümen kumandanı Albay Mustafa Kemal’e verdiği harp raporunun son bölümünde; Düşmanın püskürtülmesi ve yok edilmesinde en büyük görevi yapan üç bombacı erden birisi, siperlerin geri alınması tamamlanırken (S) siperinden gelen bir bombayla şehit olmuş, birisi de yaralanmıştır” diye kayıt düşmüştür.”

Çanakkale Biga Selvi Köyünden Ahmet oğlu Mustafa Onbaşı (Oturan) köyündeki diğer gazilerle.

Resmi tarihe kimlik bilgileri bu kadar detaylı giren bu kahramanların izlerini sürüp, daha sonraki yaşamlarına ulaşmak için araştırmaya başladım. Şansım yaver gitti. Kütahya Gedizli Hasan Onbaşı ve Çanakkale Biga Selvi Köyünden Ahmet oğlu Mustafa Onbaşı’nın yakınlarına kolayca kavuşup nüfus kimlik belgeleri bana ulaştırıldı.

Kütahya Gedizli Hasan Onbaşı’nın Arşivden alınan künye belgesi

Biga Selvi Köyünden Ahmet oğlu Mustafa Onbaşı’nın Nüfus Kayıt Örneği

Çorum İskilipli Kadiroğlu Süleyman Onbaşı’ya ulaşmam zaman aldı. İlçenin adı Bayat köyünün adı Yoncalı olmuştu. Metin Annadinç komutanımın çabalarıyla Süleyman Onbaşı’nın kimlik bilgilerine ve yakınlarına ulaştım. Metin Komutan köy mezarlığındaki kabrini bulup yaptırmıştı bizlerden yardım almadan.

Süleyman KAYMAZ Onbaşı’nın mezar taşı

Bu kahramanların nüfus kayıtlarında Kütahya Gedizli Hasan Onbaşı’nın İstiklal Harbine de katılarak 1933 yılında vefat ettiğini, Çorum İskilip Lape köyünden Süleyman (KAYMAZ) Onbaşı’nın İstiklal Harbinden sonra 1941 yılında köyünde vefat ettiğini, Biga Selvi Köylü Mustafa Onbaşının doğu harbinde Ruslara esir düşüp, 9 yıl esaretten sonra köyüne dönüp 1969 yılında vefat ettiğini öğreniyorum.

Çorum İskilip Lape köyünden Süleyman KAYMAZ Onbaşı’nın Nüfus Kayıt Örneği

27. Alay Kumandanı Yarbay Şefik Bey’in 5 Haziran 1915 raporunda bu el bombacılardan biri S siperinden gelen bir bombayla şehit oldu yazıyordu.

Bu kahramanların nüfus kayıtlarında hiç birinin Çanakkale’de şehit olmamış. İstiklal Harbi’nden sonra Cumhuriyet döneminde köylerinde vefat etmişlerdi.

O yıllarda yayınladığım “Çanakkale Arıburnu Kahramanları” kitabımda. Bu kahramanların makalesini belgelere göre yayınladım. Binlerce okuyucudan birinin dikkatini belgelerdeki çelişki çekmiş. Okuyucum bir mail atmış, “Hocam Şefik Beyin raporunda üç el bombacıdan biri şehit oldu yazıyor, nüfus kayıtlarında üçü de Cumhuriyet döneminde vefat ediyorlar, bu çelişki için ne diyorsun”

Ben harp hengâmesi sırasında yanlış raporlar verilebilir. Doğru olan nüfus kayıtlarıdır diye cevap vermiştim. İçimde bir ukde kalmıştı, fakat bir gün doğru bir belge çıkacağına inanıyordum.

İmdadıma Yazar Haluk Oral’ın “Arıburnu 1915 Çanakkale Savaşlarında Belgesel Öyküler” kitabı yetişti. Yazar kitabının 169. sayfasında 4-5 Haziran 1915 siper muharebelerini araştırıyor. Üç el bombacının akıbeti hakkında bir belgeye ulaşıyor.

Biliyorsunuz 8 Ağustos 1915 akşamı Atatürk 19.Tümen Komutanlığından, Anafartalar Grup Komutanlığına (16. Kolordu Komutanlığına) atanıyor. 19.Tümen 27. Alay Kumandanı Yarbay Şefik Bey’e devrediliyor. 27. Alayı 3. Tabur Kumandanı Binbaşı Uşaklı Halis Bey’e (Ataksor) devrediyor.

09 Ocak 1916’da Çanakkale Cephesini boşaltınca, birliklerimiz başka cephelere sevk oluyor. Olaydan 9 ay sonra 19.Tümen Kumandanı Albay Şefik Bey, 27. Alay Kumandan vekili Binbaşı Halis Beyden ödüllendirmek için 4-5 Haziran el bombacılarının bilgilerini ister.

Binbaşı Halis Bey, 26 Şubat 1916 tarihli bir yazıyla bildirir. El bombacıların üçü de hayattadır.

“19. Tümen Kumandanlığa

Yeniköy’den

26 Şubat 1916

5 Haziran 1915 savaşında en büyük hizmeti yerine getiren üç bombacının künyelerinin zarf içinde sunulduğu arz olunur.

27. Alay Kumandan Vekili Binbaşı Halis”

Hayatta

27. Alay 10. Bölük Çavuşu İskilip kazasının Lape köyünden

Hatipoğullan’ndan Kadir oğlu Süleyman

Doğumu: 1892

Askere alındığı tarih: 28 Temmuz 1912

Rütbe aldığı tarih: 14 Haziran 1915

Hayatta

27. Alay 10. Bölük Çavuşu Gediz kazasının Arapşah köyünden Mestan oğlu Hasan

Doğum tarihi: 1893

Askere alındığı tarih: 5 Kasım 1912

Rütbe aldığı tarih: 14 Ağustos 1915

Hayatta

27. Alay 10. Bölük Çavuşu Biga kazasının Selvi köyünden Ahmet oğlu Mustafa

Doğum tarihi: 1885

Askere alındığı tarih: 7 Ağustos 1914

Çanakkale’den sonra bu kahramanlar dünyanın dört yanındaki savaş meydanlarında savaştılar. Esareti yaşadılar. Ankara yakınlarına kadar gelen Yunan Ordularını İzmir’den denize döktüler. Cumhuriyeti kurup, bu cennet vatanı torunlarına armağan ettiler. Ruhları şadolsun, mekanları cennet.

KAYNAKÇA

1. Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (Amfibi Harekat), V’inci Cilt III’inci Kitap, Gn. Kur ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara 2012
2. Oral, Haluk. Arıburnu 1915, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015