Birinci Dünya Savaşı’nda, İstanbul’a yönelik hava saldırılarının anlatıldığı “Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’a Yapılan Hava Saldırıları” kitabı, Emin Kurt ve Mesut Güvenbaş tarafından kaleme alınarak, İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıktı.
İstanbul’a 1916 yılında yapılan ilk hava saldırısı ile başlayan kitapta, 1918 yılının ekim ayına kadarki tüm hava saldırıları işleniyor.
Kitap aynı zamanda Türk harp tarihi çalışmalarında sınırlı sayıda araştırma konusu olmuş havacılık literatürüne de geniş katkı sağlayacak türden.
Kitapta, İstanbul’a yönelik hava saldırıları kısaca şu bölümler altında anlatılıyor:
– İstanbul’a ilk hava bombardımanı ne zaman yapıldı?
– Hava bombardımanlarında insan kaybı ve maddi hasar boyutunun ne olduğu?
– İstanbul’a toplam kaç hava saldırısı düzenlendi?
– Şehrin korunması için ne gibi önlemler alındı?
– Bombardımanlar esnasında halkın günlük yaşamı nasıldı?
Pilot Yüzbaşı Fazıl Bey‘in 18 Ekim 1918’de beş İngiliz savaş uçağına karşı tek başına İstanbul’u savunduğu kısmın anlatıldığı yerler kitabın en ilgi çekici kısımlarından.
Eser; mevcut literatürün dışında, ATASE Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İngiliz Milli Arşivi ve yerli ve yabancı dönemin gazete ile dergilerinin taramasını içeren birincil kaynakların ağırlıklı olarak kullanıldığı bir çalışma olarak dikkati çekmektedir.
Kitabında önsözünde;
“Türk havacılık tarihi, Türk tarih çalışmaları içinde son yıllara kadar gözden uzak kalmıştır. Birçok bilimsel araştırmanın konu indeksinde -metin içinde geçmesine rağmen- tayyare ve uçak kelimelerine rastlanmaz.
Bu durum, Türk havacılık tarihi adına yapılan sınırlı sayıdaki çalışmanın büyük bölümünün yetersizliğinden, yeni bulgu ortaya koymadan sınırlı sayıda basılı kaynağa dayanarak kendisini tekrar etmesinden ve yabancı kaynaklardan yapılan alıntının mevcut bilgilerin üstüne eklenerek yeni bir bulguymuş gibi gösterilmesinden kaynaklanmaktadır.
Oysaki Türk havacılığı, 1911 yılında kuruluşundan itibaren ilk on yılını savaşlar içinde geçirmiş, artan oran ve etkinlikte savaşlarda görev almıştır. Kurulma ve gelişme döneminde savaşın kazanılmasına direkt etkisinin olmaması nedeniyle ayrıntılı ve özgün çalışmalara konu olmamıştır. Benzer biçimde aynı tarihlerde dünya havacılığının konumu ve etkinliği de Türk havacılığından farklı değildir.
Dünya havacılığının emekleme döneminden çıkarak olgunluğa erişmesi, birçok yabancı araştırmacının da görüş birliğinde olduğu gibi 1917 yılına rastlamaktadır. O tarihte ise Türk havacılığı; Osmanlı askerlerinin savaştığı tüm cephelerde, arazi, iklim şartlarına eklenen malzeme ve eğitim eksikliği ile görev yapmaya çalışmaktadır” şeklinde havacılığın ve havacılıkla ilgili çalışmaların durumuna genel bir atıf yapılmaktadır.
İngiltere’den gelip İstanbul’u Yunan uçağının eşliğinde bombalayan Handley Page O/100 uçağı… Sol üste ise hava savaşında yaralanmasına rağmen 5 İngiliz uçağına karşı İstanbul semalarında kahramanlık destanı yazan Yüzbaşı Fazıl Bey…
Eserin havacılıkla ilgili genel bir açığı kapattığı, tarihte az bilinen bir konuyu aydınlattığı değerlendirilebilir. Klasik savaş yöntemleriyle deniz ve kara sathından geçit vermeyen Çanakkale, modern savaş araçları olan uçaklara dur diyememiş, İngilizler yaptığı hava saldırıları ile savaşı başkentte hissettirmiştir.
Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’a Yapılan Hava Saldırıları
Emin Kurt , Mesut Güvenbaş
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
İstanbul 2018 – 432 sayfa