ÖNSÖZ
Tarihin önemli hadiseleri içinde bulunmuş simaların askerî ve siyasî hayatlarını incelemek, şüphesiz tarihin daha iyi değerlendirilmesini sağlayacaktır. Bu çalışma, Birinci Dünya Harbi’nde İngilizlerle anlaşarak Osmanlı Devleti’ne karşı harekete geçen Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in isyanına (5 Haziran 1916) mâni olmak üzere Medine’ye gönderilen ve burayı harbin sonuna kadar (13 Ocak 1919) müdafaa eden Fahreddin Paşa’nın hayat ve faaliyetlerini ortaya koymak üzere hazırlanmıştır. Burada “Arap İstiklâli” meselesine de konuyu ilgilendirdiği nisbette temas edilmiştir.
Fahreddin Paşa’nın büyük şöhrete ulaşmasına sebep olan “Medine Müdafaası” hakkında bazı kıymetli hatıra ve araştırmalar bulunmakla beraber, bunlar hem dağınık, hem de konuyu tamamen ortaya koymaktan uzaktır.
Bu kitabın hazırlanması sırasında bilhassa Osmanlı Harbiye Nezareti’nin belgelerini ihtiva eden T.C. Genelkurmay Başkanlığı ATASE Arşivi’ndeki; harpte günü gününe tutulan cerideler ile müteferrik yazışmalardan yararlanılmıştır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan pek çok belge de konunun aydınlatılmasında yardımcı olmuştur. Ancak, bu arşivde, tasnif çalışmalarının neticelenmesinden sonra yeni belgelerin ortaya çıkması mümkündür. Konumuza dair İngiliz Arşivi’nde önemli sayıda belgenin bulunduğu bilinmektedir. Çalışma imkânı bulamadığımız bu arşiv belgelerini neşredilen dokümanlardan telafi etmeye çalıştık. Arşiv vesikaları yanında, süreli yayınlar da taranarak rastlanılan bilgiler değerlendirildi. Ayrıca Fahreddin Paşa’nın rahmetli oğulları E. General Selim ve Orhan Türkkan’la görüşülerek, kendilerinden ekte verilen birkaç orijinal resim ile belge temin edilmiştir. Yukarıdaki malzemeler ışığında kaleme alınan çalışmada; Fahreddin Paşa’nın askerî niteliklerini ispat ettiği Birinci Dünya Harbi’nde Medine Müdafaası esas alınmıştır. Bundan dolayı Osmanlı Devleti-Şerif Hüseyin münasebetlerini ihtiva eden girişten sonra beş bölümde ele alınan çalışmanın birinci bölümü, Fahreddin Paşa’nın tahsili, ilk görevleri, Zeytun, Urfa ve Musa Dağı Ermeni isyanlarına ayrılmış; Hicaz Kuvve-i Seferiyesi Kumandanlığına tayin, Arap İsyanı karşısındaki faaliyetleri, ikinci; Mustafa Kemal’in Medine’ye tayini, şehrin tahliyesi, Mukaddes Emanetler’in nakli, 1917-1918 yıllarında Medine Müdafaası, üçüncü; Mondros Mütarekesi’nden sonra Fahreddin Paşa’nın direnmeye devam etmesi, dördüncü; Mısır-Malta Esareti, Afganistan Sefirliği ve kişiliğine beşinci bölümde yer verilmiştir.
Fahreddin Paşa’ya dair son günlerde Ortadoğu’daki gelişmeler dolayısıyla basında birçok yazının çıktığı görülmektedir. Bu yayınları dikkatle takip etmekle birlikte yazılanların bilinenlerin tekrarından ibaret olduğu belirtilmelidir. Atatürk’ün deyimiyle “adını tarihe altın harflerle yazdıran” Fahreddin Paşa’nın biyografisi bu çalışmada ortaya konmuştur.
Bana bu konuyu tavsiye eden, metni okuyarak gerekli uyarılarda bulunan ve her türlü desteğini esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr. Mücteba İlgürel’e şükranlarımı sunarım. Ayrıca son düzenlemelerde yardımcı olan meslektaşım Doç. Dr. Bülent Bakar’a, Fahreddin Paşa’nın rahmetli oğulları ile yardımlarını gördüğüm yukarıda adı geçen arşiv mensuplarına teşekkür ederim. Bu arada çalışmanın yaklaşık otuz sene sonra bazı ilavelerle yayınlanması için beni teşvik eden Milli Savunma Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erhan Afyoncu’ya, editörüm Sahure Ergüzel’e ve Yeditepe Yayınevi’ne teşekkür ederim.
Süleyman BEYOÐLU
Ocak 2018, Göztepe
Medine Müdaafası ve Fahreddin Paşa
Süleyman Beyoğlu
Yeditepe Yayınevi
Ocak 2018