Dünyanın en önemli deniz savaşlarından olan Çanakkale Deniz Savaşları’nda batan gemiler son teknoloji ile incelenerek kitap haline getirildi. Ayhan Şahenk Vakfı ve Koç Vakfı’nın desteğiyle 2 yıl süren sualtı çalışmalarıyla görüntülenen 33 batık gemiler sualtında görüntülenirken sonarlarla 3 boyutlu olarak çizildi.
Çanakkale Savaşları sırasında batan Osmanlı, İngiliz, Fransız ve Avustralya donanmalarına ait batıklar ilk kez modern teknoloji ile görüntülendi. Deniz araştırmacısı Selçuk Kolay başkanlığında belgeselcilerden, tarihçilerden ve sualtı görüntüleme uzmanlarından oluşan ekip; 2 yıl boyunca Çanakkale’nin derinlerinde ki gemi ve denizaltı batıklarına dalış yaptı. Kolay’la birlikte Savaş Karakaş, Okan Taktak, Mithat Akabay, Bahattin Öztuncay’ın belirlediği batıklar arasında Osmanlı İmparatorluğu’na ait Mesudiye ve Barbaros hayrettin, İngiliz Goliath, İrresistible ve Ocean, Fransız Carthage ve Mariotte, Avustralya çıkarma gemilerinin de aralarında bulunduğu 33 gemi ve denizaltı incelendi.
Gelişmiş teknoloji ile tecrübe birleştirildi. Tarihin en büyük deniz savaşlarının yaşandığı sularda araştırma yapan ekip önce yan taramalı sonar ile batıkların yerini tespit etti. Yeri bilinmeyen pek çok batığı saptayan deniz araştırmacısı Selçuk Kolay, Çanakkale Boğazı ve çevresinde tekneyle araştırmalar yaptı. Daha önce yapılan dalışlardan elde edilen bilgilerle karşılaştırılan bilgiler sonucu, gemilerin kimlikleri belirlendi. Projeyi diğer çalışmalardan farklı kılan ise dünyanın en gelişmiş sonar teknolojisi olan Multibeam Sonar Imaging’ın kullanılması oldu. 18 Mart 1915’te yaşanan savaşta batan gemilerden dalış yapılabilecek derinlikte olanlar(ortalama 80 metre) sualtı görüntüleme uzmanları Ali Ethem Keskin, Engin Aygün ve Adnan büyük tarafından görüntülendi. Hava ve deniz koşulları dalışlara izin vermediğinde ekip dalışları tekrarlayarak araştırmalarını sürdürdü. Denizaltı ve gemiler bugünkü konumlarıyla ilk kez tanımlanırken, sualtı görüntüleriyle de aydınlatıldı.
Tarihin tanıkları savaşı anlatıyor. Derinlerden Yansımalar- Çanakkale Savaşı Batıkları adlı kitap görsel zenginliğinin yanı sıra; savaşlardan sağ kurtulanların anlatımlarıyla da dikkat çekiyor.
Kitapta; Türk gemilerinin ele geçirdiği Fransız Saphir denizaltısının elektrik çavuşu Logal’ın, “Sandal içinde ki Türk subaylarından biri bana ceketini verdi. Türk teğmeni kıyafeti giydim. Bizi hemen ısıttılar. Zira denize düşerken çırılçıplak olmuştuk.
Bizi İstanbul’a getirdiler. Bulunduğumuz yere Türk subayları gelirdi. Ekserisi Fransızca biliyordu. Halbuki biz başka türlü muamele göreceğimizi zannediyorduk” şeklinde mektup yazdığı anlatılıyor.
Çanakkale Savaş Tarihi’ni kapsamlı şekilde anlatan kitapta ayrıca kaza sonucu batan Atılay ve Dumlupınar denizaltılarımızda hatırlatılıyor. İki denizaltının da Multibeam Sonar Imaging ile elde edilen görüntüleri kitabı zenginleştiriyor.
Yaklaşık iki yıl süren kitap çalışması için hem Türk, hem de yabancı misyonlardan özel izinler alındı. Araştırma çalışmalarının yapılabilmesi için özel donanıma sahip tekneler kullanıldı ve her biri konusunda uzmanlaşmış denizci ve sonar teknisyenleri ile sualtı görüntüleme ekiplerinin katılımıyla Ege’de, Çanakkale Boğazı’nda veMarmara’da 33 batık üzerinde geniş kapsamlı çalışmalar yapıldı.
33 batık arasında Fransız yolcu gemisi Carthage, İngiliz denizaltısı E14 ve İngiliz mayın tarama gemisi Renarro da ilk defa bulunup görüntülenenler arasında yer alıyor. Kitapta 55 saniyede battığı bilinen 1984 yapımı Fransız Bouvet zırhlısı hakkında da çok özel ve yeni bilgiler var.
3 batık ilk kez kitap çalışması sırasında tespit edildi. Öte yandan 33 batıktan üçünün kitap çalışmaları sırasında tespit edildiği öğrenildi. Yasal izinler için 8 ay geçtiği öğrenilirken; İngiltere, Fransa ve Avustralya savaş kayıtları da incelendi. 1974’den beri batıklar üzerine araştırmalar yapan Selçuk Kolay, ” Çanakkale Boğazı’nın önemli suyollarından biri olması, bölgedeki hava şartları, batıkların derinliği ve askeri sahaların dalışa yasak olması nedeniyle bugüne kadar araştırma yapmak güçtü. Ancak biz bütün bu zorluklarla mücadele edip, batışlarının 100. yılına yaklaşırken Çanakkale Savaşı batıkları ile ilgili bilgi eksikliklerini gidermeye çalıştık. Klasik çalışma yöntemleri dışında Okan Taktak ile özellikle çok gelişmiş sonar teknolojisi kullanarak geniş bir ekiple bu çalışmaya başladık” dedi.
***
Derinlerden Yansımalar: Çanakkale Savaşı Batıkları
Mithat Atabay, Okan Taktak, Savaş Karakaş, Selçuk Kolay
Yapı Kredi Yayınları
172 Sayfa-İstanbul 2013