GELİBOLU’YU ANLAMAK

Tarihimiz her zaman övünülecek olaylarla, kahramanlıklarla, destanlarla dolu değil ne yazık ki… Hele bazı olaylar var ki utancı, acısı kuşaklar boyu devam ediyor. 27 Mayıs 1960 Darbesi de tarihimizin yüz karası  olarak gösterilebilecek örneklerin başında geliyor. Bu darbeden sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin Başbakanı, Maliye Bakanı ve Dışişleri Bakanı düzmece suçlarla yargılandılar ve asıldılar.Hatalarının olmadığını söylemek tabiî ki mümkün değil.  Ancak demokratik bir ülkede iktidar, hatalarının bedelini sandıkta öder, düzmece mahkemelerde, darağacında değil… 27. Mayıs Darbesinin 50. Yıldönümünde Başbakan Adnan Menderes ve arkadaşlarını rahmetle anıyorum.

  Bu  vesileyle askerlik hayatının büyük bölümü çeşitli cephelerde geçmiş, Çanakkale Savaşlarında görev yaptığı Zığındere bölgesine yıllar sonra kendi cebinden yaptığı harcamayla anıt yaptırarak şehit Mehmetçiklerin kemiklerini toplatmış , 1950-54 döneminde Türkiye Cumhuriyeti’nin 6. Genelkurmay Başkanı olan, Demokrat Parti milletvekili Em. Orgeneral Mehmet Nuri Yamut’u da anmak istedim. İhtilal günü iki subay tarafından dövülen, Yassıada mahkemelerinde yargılanırken vefat eden bir Çanakkale Gazisi olan Mehmet Nuri Yamut’tan…

Gazeteci Yavuz Donat’ın bir yazısında okumuştum. Donat, ihtilal olduğu sırada 12 yaşında olan bir arkadaşının hatırasını okuyucularıyla paylaşıyordu.[1] Niyazi Sinanoğlu aynı apartmanda oturdukları emekli paşa , aynı zamanda Demokrat Parti milletvekili olan Nuri Yamut Paşa’ya yapılanları şöyle anlatıyor:

İhtilalden birkaç gün sonraydı. Sokakta oynuyorduk.
Bizim apartmanın önünde askeri bir araç durdu.
İçinden bir subay, bir astsubay ve erler indiler. Subay üsteğmendi veya yüzbaşı… Yıldızları vardı. Hepimiz koşuştuk.
Apartmana girdiler, babam evde yoktu, Nuri Paşa’nın kapısını çaldılar.

Kapıyı Nuri Paşa açar.
Elinde asası, yakasında İstiklal Madalyası vardır.
Subay bağırır:
– Hırsızlar!.. Vatanı sattınız!.. Tutukluyoruz… Gel bizimle.
Nuri Paşa asasını kaldırır:
– Ben Çanakkale kahramanıyım, Atatürk‘ ün silah arkadaşıyım, İstiklal Savaşı gazisiyim, eski Genelkurmay Başkanıyım… Bana hakaret edemezsiniz.

Hidayet Sinanoğlu ağlayarak, anlatmayı sürdürdü:
– Subay bir tokat patlattı… Astsubay da Nuri Paşa‘ nın kıçına bir tekme…
– Paşa düştü, gözlüğü kırıldı, merdivenden yuvarlandı.
– Sonra?
– Biz çocuklar merdiven sahanlığında korkuyla büzülmüştük.
– Sonra?
– Askerler koşup geldiler… Kan revan içindeki Nuri Paşa‘ nın kollarına girdiler, alıp götürdüler… Paşa‘ yı bir daha hiç görmedik.

Vurulurken, hırpalanırken “Ben Çanakkale Gazisiyim!” diye bağıran Nuri Yamut Paşa ne yazık ki Yassıada yargılamaları sırasında kahrından ölecektir. Kendisini rahmetle anıyorum.

……………………

İsmet Görgülü bir çok araştırmacı için çok değerli bir kaynak kitap olan “10 Yıllık Harbin Kadrosu” adlı eserinde Nuri Yamut’tan ilk olarak Temmuz-Eylül 1916 Doğu Cephesi  Murat Mihveri Muharebelerinde “2.Kolordu Kurmayı- Yüzbaşı olarak” bahsediyor.[2] Oysa aynı kolordu Çolak Faik Paşa yönetiminde o tarihten yaklaşık 1 yıl önce Zığındere Muharebelerine de katılmıştı. Rahmetli Nuri Yamut Paşa’nın Zığındere bölgesine olan ilgisi de böylelikle ortaya çıkıyor. Nedendir bilinmez Görgülü, Nuri Yamut paşanın Çanakkale Savaşı dönemini belirtmiyor. ( Genelkurmayın sitesindeki resmi biyografisinde de bahsedilmiyor.)

İhtilalin liderlerinden olan Cemal Gürsel Paşa’nın da Çanakkale Savaşı gazisi olması ise başka bir ilginç nokta.[3] Kendi silah arkadaşlarına bile böyle bir muameleyi uygun görebilmesi ise gerçekten düşündürücü.

Tarihimizin öteki yanlarını da öğrenmek insanın canını gerçekten çok sıkıyor.