ABD Kara Kuvvetleri resmi yayın organı Military Review’de Sn. Binbaşı Eric Venditti imzasıyla yayımlanan makale “Gelibolu Kayası. Mustafa Kemal’in liderliği” başlıklı makale Cumhuriyet Gazetesinin 6-7 Şubat 2021 tarihlerinde M. Birol Güger çevirisiyle yayınlanmıştı. Türk askeri tarihine katkıları olan bu özgün çalışmadan dolayı kendilerini kutlarım.
Parlak bir zekâ, güçlü bir irade: Mustafa Kemal (1. Bölüm)
https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/parlak-bir-zeka-guclu-bir-irade-mustafa-kemal-1811676
Mustafa Kemal’den harp tarihine miras üç ders (2. Bölüm)
https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/mustafa-kemalden-harp-tarihine-miras-uc-ders-1811880
Makalenin İngilizcesi
https://www.armyupress.army.mil/Journals/Military-Review/English-Edition-Archives/January-February-2021/Venditti-Rock-of-Gallipoli/
Çanakkale Muharebeleri ile ilgili ABD ordusunun önemli komutanlarından General G. S. Patton’un “Gelibolu Savunması” bir karargah çalışması 1930 yıllarda yayınlanmış ve bu süreç, Sayın Edward J. Erickson’un 2000’li yıllarda başlayan “Osmanlı Harekatı” ile ilgili çok titiz çalışmaları ile değerli katkıları devam edegelmiştir. Askeri Tarihimizde önemli süreçleri olan Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşında Osmanlı ordusunun muharebelerini, özellikle Çanakkale muharebelerini, Türk resmi kayıtlarını, askeri arşiv kayıtlarını objektif bakışla, yeni bir anlayışla inceleyip çok değerli çalışmaları yayınlamıştır. Sn. Eric Venditti’ye de bu süreçte katkılarının devamını temenni ederim.
Bu tür muharebe alanları ile ilgili çalışmalarda çevirmen arkadaşlarımız yer isimleri ile ilgili okuyucuya İngilizce karşılıkları değil de tarihe malolmuş topografyada yeri almış isimleri kullanmalıdır kanaatindeyim. Aynı itina rütbe, görev ve birlikler için de geçerlidir.
Bilmişlik taslamadan sadece ve sadece makale yazarı, çevirmeni ve okuyuculara saygı gereği birkaç teknik hatayı hoşgörüye sığınarak yazıyorum.
1- Winston Churchill’i o sıradaki görevi Amirallik 1. Lordu yani Deniz (Kuvvetleri) Bakanıdır. (Eski tabiri Bahriye Nazırı)
2- 19. Tümen ve 5. Ordu bünyesindeki tüm yedek kuvvetlerin komutanı…” yerine 5. Ordu bünyesindeki yedek tümenlerden 19. Tümenin komutanı demek daha uygundur. (5. Orduya bağlı 5. Tümen de var)
3- Yer isimlerinde göze çarpan hatalı hususlar şunlardır:
a) Cehennem Burnu yerine Küçük Arıburnu (Hell Spit)
b) Muharebe Gemisi Tepesi yerine Düztepe (Battleship Hill)
c) Havan Tepe yerine Edirne Sırtı (Mortar Ridge)
d) 180 Rakımlı Tepeye muharebe süresince Kılıçbayırı denildi.
e) Sinem Tepe ya da Besim Tepeler parantez içinde belirtilebilir
f) 7 Şubat 2021 tarihinde yayınlanan 2. Bölümde kullanılan krokide Kemalyeri’nin kuzey doğusunda Korkuderesi yanlışlıkla yeniden yazılmıştır. Halbuki aynı krokide Haintepe’nin doğusunda doğru yerinde yer almıştır.
4- Eksik anlatımlara göze çarpan hatalı hususlar şunlardır:
a) “19. Tümen 5. Ordunun Çanakkale’deki Savunmasındaki tüm gücüydü..” her halde çeviri sırasında yanlışlık oldu. 19. Tümen, 5. Ordunun Çanakkale savunmasındaki başlangıçta yedek gücüydü olabilir.
b) Genelkurmay Başkanı ise 77. Alayı bir araya getirme görevini üstlendi” İfadesi “19. Tümen Kurmay Başkanı ise 77. Alayı ….” Şeklinde olmalı.
c) “57. Alay zaten bir eğitim tatbikatı için sahadaydı” yerine 57. Alay zaten bir eğitim tatbikatı için hazırlanıyordu dipnotu eklenebilir.
d) Mustafa Kemal 57. Alaya katıldı denilerek orada birliklere düşmandan kaçış yok, düşmanla mücadele vardır. Cephaneniz yoksa süngünüz var süngü tak… mücadelesini bu aşamada yapmayıp Kocaçimentepe’den Conkbayırına geldiği zaman Balıkçıdamları’ndan Sazlıdere üzerinden 261 rakımlı tepeye doğru çekilen 27. Alay 2. Tabur 4. Bölük Birinci Takımdan iki manga ere 261 rakımlı tepe kuzeyinde müdahale ederken söylemiştir. Dipnotla bu olaya açıklık getirilmeli.
e) Makalenin iki yerinde 19. Tümenin dağ bataryasının Kemalyeri’ne yerleştirildiği anlatımları doğru değildir. Suyatağı’nda mevzilendiği belirtilmelidir.
5- Mustafa Kemal, 27. Alayı bozulmuş halde gördükten sonra… cümlesinde 27. Alay yanlışlıkla yazılmış olsa gerek, 77. Alay kastedilmiş olabilir. 25 Nisan 1915 sabahı 07.55 sularında geniş cephe taarruzlarıyla ilk tesadüf muharebesiyle sahneyi açan kahraman 27. Alayımızdır. Dipnot koyarak düzeltilmelidir.
6- Makalenin 2. Kısmında “…Mustafa Kemal’in sözleri tüm alayın ortadan kalkmasına yol açmasına karşın…” ifadeleri yanlış bir ifade olup düzeltilmelidir. 25 nisan sabahı 57. Alay ortadan kalkmadı, 27. Alayın taarruzunun akabinde o dar cephede taarruza kaldırılarak kahramanca tesadüf muharebesine girerek Arıburnu cephesinde düşman çekilene kadar cephede kahramanca savaşmıştır.
7- “…Savaş nihayet sona erdikten sonra Gelibolu’da neredeyse yarım milyon asker şehit olmuştur…” Bu ifadeye de; Savaş nihayet sona erdiğinde Gelibolu’da (muharebe meydanlarında yaralı veya hastalıktan dolayı hastanelerde hayatını kaybedenler kayıp olanlarla) yaklaşık 86.000 şehit yarımadada verilmiştir. Yarımada dışı hastanelerde tedbil havada- aralı hasta hayatını kaybedenlerle şehit sayısı 101.270’i bulmaktadır. Kaynak Dr. General Kemal Özbay “Türk askeri Hekimliği Tarihi ve Askeri Hastaneleri”
Sonuç olarak benim rastladığım belli başlıca bunlar olup makaleyi okuyan diğer arkadaşlarda tespitleriyle katkı yaparlarsa daha da toparlanmış olur.