Çanakkale Savaşı, zamanında nasıl bütün dünyanın dikkatle takip ettiği bir harpse, 100. senesi de, bütün dünyayı ilgilendiren bir yıl dönümüdür. Döneminde Çanakkale’de Osmanlı devletine karşı savaşanlar oradaki varlıklarını nasıl zamanın basın araçları yoluyla dünyaya duyurduysa, Osmanlı yönetimi de bu savaşın dünyaya bütün yönleriyle duyurulması için çeşitli faaliyetler yürütmüştür.Bu faaliyetlerin en belli başlısı, İstanbul’dan götürülen bir “Edebi heyet”in Çanakkale cephesini ziyaretidir. Çanakkale Muharebeleri sırasında 28 Haziran -10 Temmuz 1915 tarihleri arasında, zamanın Harbiye Nezâreti’nin davetlisi olarak Çanakkale Cephesi, bir grup edebiyatçıya (Ömer Seyfettin, Hamdullah Suphi, Ali Canip, Celal Sahir, Hakkı Süha, Faik Ali, Enis Behiç vs.) ziyaret ettirilmiş ve dönüşte de bu yazarlar intibalarını kaleme almışlardır. Heyete ağırlık edebiyatçılarda olmakla beraber, müzikçiler ve ressamlar da bulunmaktaydı. Benzer bir faaliyet, Suriye, Filistin ve Lübnan’dan 31 kişilik bir “ilim heyeti”nin ekim ayındaki cephe ziyaretidir. “İlim Heyeti” denilmekle beraber, heyette ilim adamları dışında şairler, edibler, hatibler ve gazeteciler de bulunmakta idi.

1. Dünya Savaşının 100. yılındayız. Bu savaşın en önemli cereyan sahalarından biri de Çanakkale’dir. İngiltere ve Fransa öncülüğündeki İtilaf güçleri Çanakkale Boğazı’nı geçerek İstanbul’u ele geçirmeye, Osmanlı Devleti’ni canevinde vurmaya çalıştılar. Önce dünyanın en güçlü donanmalarıyla denizden geçmek istediler, fakat hezimete uğradılar. Sonra da karadan geçmek için yüzbinlerce asker çıkardılar. Yine sonuç alamadılar.

Aradan bir asır geçti, fakat bu büyük savaşın hâtırası hâlâ yaşıyor. Çanakkale toprağına hem bugünkü vatanımız sınırları dahilinden ve hem de o zamanki Osmanlı sınırları içinde kalan coğrafyalardan, hatta bütün İslâm coğrafyasından gelen kahramanlar karışmış durumda.

Çanakkale Savaşı, zamanında nasıl bütün dünyanın dikkatle takip ettiği bir harpse, 100. senesi de, bütün dünyayı ilgilendiren bir yıl dönümüdür. Döneminde Çanakkale’de Osmanlı devletine karşı savaşanlar oradaki varlıklarını nasıl zamanın basın araçları yoluyla dünyaya duyurduysa, Osmanlı yönetimi de bu savaşın dünyaya bütün yönleriyle duyurulması için çeşitli faaliyetler yürütmüştür.Bu faaliyetlerin en belli başlısı, İstanbul’dan götürülen bir “Edebi heyet”in Çanakkale cephesini ziyaretidir. Çanakkale Muharebeleri sırasında 28 Haziran -10 Temmuz 1915 tarihleri arasında, zamanın Harbiye Nezâreti’nin davetlisi olarak Çanakkale Cephesi, bir grup edebiyatçıya (Ömer Seyfettin, Hamdullah Suphi, Ali Canip, Celal Sahir, Hakkı Süha, Faik Ali, Enis Behiç vs.) ziyaret ettirilmiş ve dönüşte de bu yazarlar intibalarını kaleme almışlardır. Heyete ağırlık edebiyatçılarda olmakla beraber, müzikçiler ve ressamlar da bulunmaktaydı.

Benzer bir faaliyet, Suriye, Filistin ve Lübnan’dan 31 kişilik bir “ilim heyeti”nin ekim ayındaki cephe ziyaretidir. “İlim Heyeti” denilmekle beraber, heyette ilim adamları dışında şairler, edibler, hatibler ve gazeteciler de bulunmakta idi.

İlim Heyeti:

Vilayet ve sancaklardan seçilenler

Şam

Müftü es-Seyyid Ebâ’l-Hayr ‘Abidîn

Abdulmuhsin el-Ustuvanî

‘Atâ el-‘Aclânî

Hamâ

es-Seyyid Ahmed el-Keylanî

Humus

Tevfik el-Atâsi

Havran

Muhammed ez-Ze‘l ve Muhammed el-Halebî

Beyrut

Müftü Mustafa Necâ

Trablusşam

Şeyh Abdulkerim ‘Uveyda

Lazkiye

Mehâsin el-Ezherî

Akkâ

Şeyh İbrahim ve Şeyh Abdurrahman ‘Aziz

Hayfa

Müftü Muhammed Murad

Nablus

Muhammed Rıfat Tuffahâ

Hacı Abdurrahman İbrahim

Halep

Müftü Muhammed Salih el-‘Ubeysi

Şeyh Muhammed Bedreddin en-Na‘sânî

Abdullatif Haznedar

Antep

Müftü Ârif Efendi

Kudüs

Müftü Tâhir ebu’s-Suûd

Şeyh Ali er-Rimâvî

Yafa

Şeyh Selim el-Ya‘kûbî

Cebel-i Lübnan

Şeyh Abdulgaffar Takiyyuddin

4. ordunun seçtikleri

Şeyh Es’ad eş-Şukayrî

es-Seyyid Habib el-‘Ubeydî

Şeyh Taceddin Bedreddin

Şeyh Abdulkadir el-Hatîb

Gazeteciler

‘el-İkbâl’ gazetesinin sahibi Abdulbasit el-Unsi

‘Ebâbîl’ gazetesinin sahibi Hüseyin el-Habbâl

‘el-Belâğ’ gazetesi sahibi Muhammed el-Bâkir

‘el-Muktebes’ gazetesinin sahibi Muhammed Kürd Ali

Heyet, Haleb’de bir araya gelmiş, burada 4. Ordu kumandanlığı adına heyete katılan, ordu müftüsü ve Tetkikat-ı Şer’iyye Meclisi reisi olan Esad eş-Şukayri’yi heyet başkanı olarak seçmişlerdir.

Heyet özel bir tirenle İstanbul’a 7 Ekim 1915’te ulaşmış ve Haydarpaşa garında törenle karşılanmıştır. Heyet üyeleri Sirkeci’de Şahin Paşa konağına yerleştirilmiş, burada bazı ziyaretlerden sonra 17 Ekim 1915 sabahı Sirkeci’den kalkan özel bir vapurla Çanakkale’ye hareket edilmiş, gece Tekirdağ limanında geçirilmiş, 18 Ekim 1915 pazartesi günü de Akbaş sahiline ulaşılmıştır.

İlk ziyaret 5. ordu karargâhına yapılmış, heyeti 5. Ordu Kumandanı Liman von Sanders Paşa karşılamış, karşılıklı konuşmalar yapılmıştır.

Heyetin ziyaretinin ilk günleri kurban bayramına rastlamıştır. Bayram namazını Trablusşam ulemâsından Abdülkerim Uveyza Efendi kıldırır. Namaz duasından sonraki bayramlaşmayı heyetin mihmandarı olan Ali Vahid Efendi şöyle anlatıyor:

“Duadan sonra hararetli bir bayramlaşmadır başladı. Şöyle bir baktım: Anadolu evlâdından bir mücâhid koşuyor, Filistinli bir âlim Mehmedinin ellerine sarılıyor; o da onu kucaklıyor. Ö̈tede Şam’dan maşlahlı bir zât-ı   şerîf; asil bir Türk subayıyla musâfaha ediyor. Beride bir tabur imâmı Beyrut müftüsünün ellerini öpüyor. Her tarafta herkes birbiriyle bayramlaşıyor, bütün yüzler gülüyor. Güneş altın ışınlarıyla bu ulvî manzarayı yaldızlarken, bir taraftan da top sesleri ortalığı inletir dururdu. Bu cânlı levha asla tasvîre sığmaz. Şu çetrefil kalem onun taslağını bile çizemez.”

Daha sonra askerî hastahanede gazilerin ziyaretine gidilir. Subaylara mahsûs koğuşta ayağı ameliyat edilmiş̧ Beyrutlu genç bir subayın hatırını Beyrut Müftüsü Mustafa Neca Efendi sorar. Aralarında şöyle bir konuşma geçer:

“- Nasılsın oğlum? Ben senin hemşehrînim, Beyrut müftüsüyüm. Bak biz tâ oralardan sizi tebrîke geldik...

- Ben ...mahallesinden ...in oğluyum. Ayağım böyle oldu...

- Merâk etme evlâdım! Ne olduysa “Allah” yolunda oldu. Bunun mükâfâtı büyüktür. Evinde köyünde durup gezerken de ayağı öyle olanlar çoktur. Sen gönlünü geniş tut; endîşe etme! İftihâr et! Biz de sizinle iftihâr ediyoruz...

- Öyle ise eğil de sakalından öpeyim!..

Biz hep gizli gizli ağlıyor idik.”

Ertesi günü Anafartalar grubuna gitmek üzere sabah erkenden hareket edilir, Heyet Anafartalar Grubu’nda bir gün geçirir. O zaman Mirliva/albay olan Mustafa Kemal Bey’le görüşülür. Geniş bir sâhada Haleb tümenine kavuşulur. Beyrut Müftüsü Mustafa Neca Efendi tercümesi Sebîlürreşad’da yayınlanan hitâbeyi askere karşı burada irad eder.

Grub karârgâhına döndüklerinde bir takım Halebli askerlerin, kılınç kalkan oynadıklarını görürler. Oyunun nihâyetinde bunlardan biri Hey’et-i ilmiyeye hitâben: “Ey Efendiler! Buradan döndüğünüzde evlâd u iyâlimize söyleyin ki biz düşmanın vücûdunu şu mübârek topraktan kaldırmayınca dönmeyeceğiz. Bunu böylece onlara bildirmenizi bütün silâh arkadâşlarım nâmına sizden rica ederim” der.

Heyet bir haftalık bu ziyaretten sonra İstanbul’a döner. Heyetin cephe intibaları daha sonra 1916 yılında “el-Bi’setü’l-İ̇lmiyye ilâ Dâri’l Hilâfeti’l-İslâmiyye” isimli kitapla kamuoyuna aktarılır.

            Çanakkale zaferinin 100. yılında, Filistin, Suriye ve Lübnan’la birlikte Suudi Arabistan, Ürdün, Irak, Mısır, Tunus, Kosova, Bosna Hersek ve Azerbaycan’dan ilim adamları, yazarlar ve gazeteciler davet edilerek bu hatıranın yâd edilmesi amaçlanmaktadır.

 İlim Heyeti’nin 100. yılı dolayısıyla, daha önce Beyrut’ta basılan Arapça kitap orijinali ile birlikte basılacak. ayrıca, İlim Heyeti’nin mihmandarı Ali Vahid Efendi’nin hatıraları mahiyetindeki Çanakkale Cephesinde Duyup Düşündüklerim isimli kitabı da latin harfleri ile basılarak dağıtılacak.

  “100 Yıl Sonra İlim Heyeti Çanakkale’de” Gezi Programı

 100 Yıl Sonra İlim Heyeti Çanakkale’de

 Tertip Heyeti

 D. Mehmet Doğan

Hicabi Kırlangıç, Prof. Dr.

İbrahim Ulvi Yavuz

Ferhat Koç

Fatih Gökdağ

Memiş Okuyucu

Mustafa Güvenç

İrfan Çalışan

Proje yöneticisi: Ömer Çakır, Prof. Dr.

İlim Heyeti                         

 Ömer Çakır, Prof. Dr.

Salih Yılmaz, Prof. Dr.

Kâzım Ürün, Prof. Dr.

Rıdvan Canım, Doç.Dr.

Lokman Erdemir, Yrd. Doç.Dr.

 Faaliyet asistanları:

Merve Aksakal

Serkan Cihan

 Bu faaliyet Başbakanlık Yurtdışı Türkler Dairesi’nin desteği ve Çankırı Karatekin Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü’nün ortaklığı ile gerçekleştirilmektedir.

KATEGORİDEKİ DİĞER BAŞLIKLAR