Çanakkale Deniz Zaferi’nin 95.yıldönümü yaklaşırken kitapçı raflarında bir çok “Çanakkale” kitabı yerini almaya başladı. Dikkatimi çeken ise ne yazık ki yeni çıkan kitapların çoğunun içeriği bilinen şeylerin tekrarı ya da abartılı hamaset öykülerinden ibaret. Oysa hep aynı şeyleri okumak yerine savaşın farklı, pek bilinmeyen yönlerini ortaya çıkaran eserlere ağırlık vermek gerektiğini düşünüyorum. Bu vesileyle gözden kaçırmamamız gereken bir kitap kısa bir süre önce sessiz sedasız yayınlandı. Cephelerde Bir Ömür – Ahmet Nuri Diriker Paşa’nın Hatıratı’nı yayına hazırlayan torunu Ahmet Diriker şöyle diyor; “İnsani değerlerin unutulduğu çetin ve kanlı muharebelere katılan, “Azrailin boru çaldığı yerlerde çarpışan” Ahmet Nuri Diriker Paşa’nın son derece mühim bir döneme tanıklık ettiği düşünüldüğünde, yaşadığı olayları oldukça mütevazı bir biçimde kaleme aldığı göze çarpmaktadır. 42. Alay’ın Harp ceridesindeki kayıtlarından da anlaşılacağı üzere , Çanakkale’de ön hat komutanı olarak zorlu çarpışmalar içerisinde yer almasına karşın, bu muharebelere hatıratında çok kısa değinmiş olması , yaşadığı olayları ne kadar alçakgönüllü bir yaklaşımla aktardığını ortaya koymaktadır.” (Önsözden)
Ahmet Nuri Diriker Paşa 1876 yılında şimdi Bulgaristan sınırları içerisinde kalan Rusçuk’ta doğdu. 1897 yılında Osmanlı-Yunan harbine katılmış, Yemen-Asir çöllerinde Seyit İdris ve İmam Yahya kuvvetleriyle savaşmış, Çanakkale Savaşı’nda 42. Alay komutanı olarak görev almıştır. Ardından yine komutasındaki 42. Alay Medine Müdafaasında ve Hicaz Muharebelerinde çarpışmış, 1. Dünya Savaşı’nın sonrasında işgal altındaki İstanbul ve İzmir’den Anadolu’ya askeri malzeme sevkedilmesini sağlayan Ahmet Nuri Bey, daha sonra Anadolu’ya geçerek tugay komutanı ve tümen komutan vekili görevleri ile Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır. Mustafa Kemal’in yönettiği milli mücadaleye katılan Ahmet Nuri Bey Sakarya Meydan Muharebesinden sonra Albaylığa, 1929 yılına da generalliğe terfi etmiştir.
Hatıratın Çanakkale Savaşı Kerevizdere bölümü çok ayrıntılı olmasa da önemli anekdotlar içeriyor.
Kerevizdere mansabına yakın bir yerde düşman blokhavz yaptı. Alayı yandan ateşe aldı. Bunu körletmek için çok çalıştık. Muvaffak olamadık. Cebri bir taarruz için Alay’dan mülazım Rasim Efendi isminde bir zabit memur edildi. Bu zabit geceleyin takımıyla blokhavzın yanına sokulacak ve ani bir taarruz yapacaktı. Mülazım Rasim Efendi’nin hareketini düşman erkenden haber aldı. Top, makineli tüfek,bomba ateşi ile taarruzu men etti. Kırk kişiden ibaret takımın yarısı şehit ve mecruh düştü. Kendisi de yaralandı. Bir nefer Rasim Efendiyi düşman eline bırakmamak için beşyüz metre mesafeden sargı mahalline getirmiş ise de orada bu zabit şehit düşmüştür. Çok değerli bir zabitti. (s.64)
Düşman kaçtıktan sonra karşımızdaki düşman siperlerini gezdim. Bir yol üzerinde Fransızlar “L’honeur au Turc” (Şeref Türklerindir) diye yazmışlardı. (s.66)
Hatıratı bence önemli kılan noktalardan birisi Çanakkale Kerevizdere cephesinde Fransızlara karşı görev alan 42.Alay’ın harp ceridesinden önemli bölümleri ihtiva etmesi. Resmi belgeleri içeren çalışmaların konuyla ilgilenen araştırmacılar için ne kadar değerli olduğunu söylemeye gerek yok. Resmi Tarihçeler dışında Sermet Atacanlı’da “Atatürk ve Komutanları” adlı çalışmasında 57.Alay Harp Ceridesinden bir bölüm yayınlanmıştı. Resmi yazışmalar içeren kitaplar içerisinde Mustafa Kemal Atatatürk’ün Arıburnu ve Anafartalar Muharebelerini anlattığı raporları, Halis Ataksor’un 27. Alay’a ait yazışmaları içeren “Çanakkale Raporu” ilk planda sayılabilir.
42. Alay Kumandanlığı’na
Kerevizdere, 24 Temmuz 1331
9,04 evvel
1. Şimdi siperlerde idim. Gerek bizim taraftan gerek onların taraftan el bombası ve tüfek ateşleri şiddetle devam ediyor. Torpiller fevkalade tahribat yapıyor. Henüz zayiatın miktarı belli değil.
2. Efrâdı ben görmedim. Yalnız iki posta gönderdim. Ahvâli malumat vermek için gönderilmiştir. Fazla efrâd Kerevizdere’sinde bulunan mangalarındadır.
3. Kerevizdere’sine iki takım kuvvetinde asker gönderdim.
4. Katiyyen telaş etmem. Efrâdın kuvve-i maneviyyesi yerindedir. Murâdullahdan fazla bir şey olmaz. Gelecek düşmana süngülerimizin hazır olduğu ma’rûzdur.
Ahmet Süreyya
s.149
…………………………………..
Çanakkale Savaşı’nda Kazım Karabekir Paşa’nın rolü pek bilinmez. Ahmet Nuri Diriker’in komutanı olan Kazım Karabekir beyin de bir çok yazışması eserde yer alıyor.
42. Alay Kumandanlığı’na
Tarassud mahallinden,
25 Temmuz 331, 11.30, evvel
1. 41.Alayın 3. Taburu şimdi aldığı emir mûcebince sizin alayın cebhessi gerisine geliyor. Sizin ihtiyatınızdır.
2. Sizin 3. Taburunuz üç bölüğü ikinci hattın sol cenâhına yerleşdi.
3. 55. Alay sol cenahla Kansızdere istikametinde sizin sağ cenahınıza yardım edecektir.
4. İhtiyatınızı ilerlettim.
5. Zabtolunan siperi hemen tahkim ediniz. Silah ve efrâd zayiatınızı derhal bildiriniz ki hemen ikmal edeyim.
6. Size bomba ve cebhâne, kum torbası gönderiliyor.
7. Allah muîniniz olsun. Muvaffakiyetinizi tebrik eder, zâbitan ve efrâdın gözlerinden öperim.
Fırka Kumandanı
Kaymakam Kazım
s.161.
Kısaca söylemek gerekirse “Cephelerde Bir Ömür- Ahmet Nuri Diriker Paşa’nı Hatıratı” İmparatorluktan Ulus-devlete geçişin sancılı yıllarını , cepheden cepheye giderek yaşamış bir subayın gözünden anlatıyor. O dönemle ve Çanakkale Savaşı ile yakından ilgilenenler için çok önemli bir kaynak.
Cephelerde Bir Ömür
Scala Yayıncılık-Ekim 2009
Yay.Hazırlayan: Ahmet Diriker