Geçen yıl “Gelibolu’yu Anlamak” sitesinde “Sakarya Meydan Muharebesi’nde 11’inci Tümen Komutanları”[1] ile ilgili makale yazmıştım. Makalede Mülga ATASE kitap ve biyografilerinde bu muharebede 11’inci Tümen Komutanları hakkında bir bilgi bulunmadığı için çeşitli kaynakları yorumlayarak elde edilen bilgileri yazmıştım. Ancak kısa bir süre önce TBMM, 1921-1926 yılları arasında verdiği İstiklal Madalyası bilgilerini erişime açınca ve çok önemli bilgilere ulaşınca yeni bir makale yazmak gereğini duydum. Çünkü SMM’de bir komutan ismi daha ortaya çıktığı gibi önceki makalemde olması muhtemel gördüğüm kişinin bu muharebede o kişi olduğu kesinleşti.
Elde Edilen Yeni Bilgiler:
TBMM’nin 1921-1926 yılları arası verdiği İstiklal Madalyalarına ait bilgilere TBMM İnternet Sitesinden[2] erişilebilmektedir. 1 Kasım 1921 tarihinde İstiklal Madalyası verilen kişiler listesinin başındaki iki personeli daha önceden TBMM’nin ilgili oturum tutanağında görmüştüm. Tutanakta sadece rütbe, isim, baba adı ve memleket yazdığı için başkaca bir bilgi yoktu.
1. Yarbay Ethem Necdet-Ahmet-Aydın bilgisi olan kişi, Büyük Taarruz’ da 14’üncü Tümen Komutanı olan Ethem Necdet KARABUDAK’tır. TİH biyografisinde Ocak 1921’de 11’inci Tümen Komutanı yazmakta olup, bu tarihte zaten tümenin başında Yb. Mehmet Arif(Ayıcı lakaplı) olduğundan görev safahatı sırasında karışıklık/tarihte bir yanlışlık olduğu fark edilmektedir. TBMM’nin erişime açılan kayıtlarında kendisinin SMM’de 11’nci Tümen Komutan Vekili olduğu ve Beylikköprü Muharebesinde yaralandığı bilgisi bulunmaktadır. Kendisini Kasım 1921 başlarında yeni kurulan 14’üncü Tümen komutanı olarak görmekteyiz.
2. Yarbay Safvet-Edhem-Dersaadet bilgisi olan kişi biyografisinde Kütahya-Eskişehir Muharebesi’nde 8’inci Tümen Piyade Komutanı olan kişidir. Ancak biyografisinde 11’inci Tümen ile ilgili bir bilgi yoktur. Kendisinin bazı hatıra kitaplarında adı geçtiğinden burada bahsedilen bilgiler ile TİH SMM kitabı bilgilerinin uyuştuğu için büyük ihtimalle o kişi olduğunu değerlendirmiştim. TBMM kaydında kendisinin 8’inci Tümen Piyade Komutanı ve 11’inci Tümen Komutan Vekili olduğu ve Büyükçalış Köyü güneyinde yaralandığı bilgisi bulunmaktadır.
Değerlendirme:
13 Ağustos 1921’de 11’inci Tümen Komutanı Albay Ali Hikmet AYERDEM, Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarlığı görevine atandığından yerine tümen komutan vekili olarak Yb. Ethem Necdet Bey atanmış (Eğer kendisinden önce başka birisi atanmadıysa) ve 24 Ağustos 1921 tarihinde Beylikköprü Muharebesi’nde yaralanmıştır. İsmet GÖRGÜLÜ ’nün[3] kitabında Saffet Bey için Tümen Komutanının yaralanması üzerine 25 Ağustos 1921’de komutayı aldı ve 27 Ağustos 1921’de yaralandı bilgisi bulunmakta olup Ethem Necdet Bey’den bahsetmemiştir. Saffet Bey konusunda ise İzzettin ÇALIŞLAR[4] ile Hüseyin Rahmi APAK’ ın [5]hatıraları ile ATASE kitabı bilgisi uyuşmaktadır. (Tümenin hareketleri yazılı olup yaralanmadan bahsedilmemiştir.)[6] (11’inci Tümen 28 Ağustos 1921’de 12’nci Gruba destek olarak hareket etmiş ve 29 Ağustos 1921’ de Saffet Bey Büyükgökgöz-Çalış bölgesinde yaralanmıştır.)[7] Bu bilgiler önceki makalede yazdığı için tekrar bahsedilmemiştir. Aşağıda komutanlara ait liste ve açıklamalar bulunmaktadır.
Türk tarihinin önemli muharebelerinden birisi olan Sakarya Meydan Muharebesi’nin 101’inci yılında kitaplarda komutanından pek bahsedilmeyen 11’inci Tümenin komutanlarından biri tespit edilmiş ve diğerinin doğruluğu teyit edilmiştir. Başta ulu önderimiz Mustafa Kemal ATATÜRK ve silah arkadaşları olmak üzere bu vatana hizmet eden, şehit ve gazi olan herkese teşekkürü borç bilirim.
[1] Sakarya Meydan Muharebesi’nde 11’inci Piyade Tümeni Komutanları, Gelibolu’yu Anlamak İnternet Sitesi, erişim:2021 http://www.geliboluyuanlamak.com/2074_sakarya-meydan-muharebesinde-11inci-piyade-tumen-komutanlari-eray-celik.html
[2] TBMM Kütüphanesi, erişim:2022, https://apps.tbmm.gov.tr/arsiv_dis_kullanici/login.php
[3] Görgülü İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, Balkan-Birinci Dünya ve İstiklâl Harbi, Ankara, 1993, s.281,284
[4] Çalışlar İzzettin, Gün Gün Saat Saat İstiklal Savaşı’nda Batı Cephesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ocak 2009, s.272
[5] Apak Hüseyin Rahmi, Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988, s.252
[6] Türk İstiklal Harbi II. Cilt, 5’inci Kısım, 2’nci Kitap, Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonraki Harekât (23 Ağustos 1921-10 Ekim 1921),Gnkur. Basımevi, Ankara,1995 s.110-111
Önceki makale
Teşekkürler
Sağ olun hocam.