Bugünün Türkiyesinin en büyük sorunlarından biri toplumsal hafıza kaybı olsa gerek. Hem Hıristiyan, hem de İslâm dünyasının tarihî ve kültürel birikimine ev sahipliği yapan ve dünya kültürü açısından özel bir önem taşıyan İstanbul’un gelecek nesillere aktarılabilmesinin yolu İstanbulluların yaşadıkları şehrin tarihini bilmelerinden geçiyor.
Hâlihazırda Özel Amerikan Robert Lisesi’nde tarih öğretmenliği yapan Önder Kaya‘nın Konstantin’in Kutsanmış Şehri adlı çalışması, İstanbul’un Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ayrılmış Üç Devirde İstanbul üst başlığıyla yayınlanan üç kitaplık serinin ilk kitabı. Yazar, ‘Şehirlerin Kraliçesi” İstanbul’un sahip olduğu zengin tarihsel ve kültürel birikimi bir dönemiyle gündeme taşıyor.
Dünyanın gerçek anlamda ilk büyük imparatorluğu olarak kabul gören ve Akdeniz havzasını bir iç deniz hâline getirerek Pax-Romanum’u tesis eden Roma uygarlığının devamı niteliğindeki Bizans dönemini, yani İstanbul’un bin yılı aşkın bir dönemini konu ediniyor.
İlk çağlardan itibaren ihtişamı, zenginliği, barındırdığı abidevi eserleri, kütüphaneleri, zengin manastırları ile diğer devletlerin iştihasını kabartan İstanbul; Konstantinopolis, İslambol, Çarigrad, Dersaadet gibi pek çok farklı isimle anılmış. Bizans İmparatorluğu döneminde Meryem’e adanmış, Osmanlılar döneminde fethi müjdelenen kutsal bir şehir olarak kabul görmüştür.
Mekânın, taşın, zamanın dillendiği bu çalışmasında Önder Kaya, tarihe karşı kayıtsızlığımızı meraka dönüştüren akıcı üslûbuyla tarihsel belleğimize kapı aralıyor. Kitap, konsept konsept ayrılmış kısa bölümleriyle rahat bir okuma sağlayarak her kesimden okuyucuya hitap ediyor. Metinleri destekleyen görsel malzemenin zenginliği ve tasarımının niteliğiyle de göz dolduruyor. Tarihle kurduğumuz ilişkiyi zevke dönüştüren bu renkli kitapta şehrin dönemlere mahsus yaşam tarzından efsanelerine, dünya mirası içerisinde oynadığı rollerden abidevi anıtlarına, tarihi seyir içinde ilginç anekdotlardan önemli şahsiyetlerin portrelerine varıncaya dek birçok konuyu bulmak mümkün.
Kronolojik bir seyrin takip edildiği çalışmada, değişen devirlerdeki şehir dokusunun, anlam ve değer dünyalarının, siyasi tutumların, yaşam tarzlarının izi sürülebiliyor. Birinci el kaynakların yanı sıra akademik çalışmalardan da istifade edilen kitapta meraklıları için her bir konu ile ilgili kaynakçalara da yer veriliyor.
Önder Kaya, Konstantin’in Kutsanmış Şehri adlı çalışmasıyla tarih meraklılarıyla birlikte içinde doğduğu coğrafyanın tarihi birikiminden bihaber insanlarını da geçmişe doğru bir yolculuğa davet ediyor.
Üç Devirde İstanbul
Konstantin’in Kutsanmış Şehri
Önder Kaya
Küre Yayınları-Aralık 2008